Genel Görelilik ve Kuantum Mekaniği... Evrenin sırlarını çözme arayışımızda ortaya koyduğumuz iki temel teori. Fakat bu iki teoriyi bir araya getirdiğimizde hiçbir şey bilemiyor, hiçbir şey anlayamıyoruz. Orada film bizim için kopuyor. Özetle bu ikisini bir araya getirmenin başka bir yolunu bulmamız gerekiyordu. Her şeyin cevabını bulabilmek için bu iki teorinin iyi anlaşmasını sağlamamız lazımdı. Ya da… Hikayeyi baştan yazmalıydık.



İşte bu hikayeyi tamamen baştan yazabilecek yepyeni bir karakter çıkmıştı sahneye. Atom altı parçacıklardan kozmosun en ücra köşelerine, en olağandan en sıra dışına… Doğanın tüm yasalarını açıklayabilecek yepyeni bir fikirler bütünü… Sicim Teorisi… Ve bu teori Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in yeni serisinin de ilhamı oldu. Dört bölüm boyunca titreşen iplikçikleri takip ederek, evrene dair cevaplar arayacağız.



Hazırsanız, sicimlerden örülü kozmik yolculuğumuz başlıyor.






Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

Kozmik Senfoni | Sicim Teorisi - Bölüm 1

Derin uzayın sessizliğinde yıldızların arasından bir sinyal geliyor. Önce belli belirsiz duyulsa da giderek yükseliyor sesi. Yükseldikçe karmaşık bir ritme dönüşüyor. Sanki evren belli belirsiz bir melodi çalıyor bize. Ve sonra sinyal aniden kesiliyor. Bir sessizliğin içine düşmüş buluyoruz kendimizi. Tam bu sessizliğe alışacakken atom altı dünyanın gürültüsü duyulmaya başlıyor. Elektronların vızıldısı. Protonların uğultusu. Quarkların dans edercesine çıkardığı sesler. Evren bize yeni bir şeyler hazırlıyor belli ki. Kütle çekiminin derin bas sesi. Elektromagnetizmanın tiz tınısı. Güçlü ve zayıf nükleer kuvvetlerin orta tonları. Dört farklı ses tek bir şarkıda buluşuyor. Boyutların açıldığını duyabiliyoruz adeta. Her biri farklı bir nota. Her biri farklı bir titreşim. Süper simetrinin simetrisi seste vücut buluyor. Sesler aktıkça kuantum dalgaları sarıyor etrafımızı. Ve sonunda tüm bu sesler tek bir armonide birleşiyor. İşte bu Sicim Teorisi'nin müziği. Evrenin en temelindeki titreşimler kozmik bir senfoniye dönüşüyor burada. Biz de bugün bu kozmik senfoninin notalarını takip ediyor ve evrenin en derin sırlarının peşine düşüyoruz. Dört bölümden oluşacak serimiz boyunca bilim dünyasının gelmiş geçmiş en büyük güzemlerinden birisini, Sicim Teorisini keşfe koyuluyoruz. Hazırsanız Sicimler'den örülü kozmik yolculuğumuz başlıyor. Bölüme başlamadan önce bir duyuru yapmak istiyorum. Hiçbir şey tesadüf değildi ki maceramızın ilk yılını bu hafta itibariyle geride bırakıyoruz. Tanrı zaratar mı sorusuyla başlamıştık bu serüvene. Yolculuğumuz sırasında geleceğe dair teorilere, insanın zihnine, gezegenlerin geçmişine, uzayın derinliklerine, hatta atom altı evrenin gizli köşelerine düştü yolumuz. 52 hafta boyunca bize eşlik eden, bizimle birlikte düşünen ve bizimle birlikte keşfeden herkese teşekkür ederiz. Diyelim ve başlayalım Sicim teorisini keşif yolculuğumuza. Bundan 60 yıl kadar önce, deyim yerindeyse modern fiziğin üzerinde kara bulutlar geziniyordu. Temel sorun şuydu. Evreni açıklamak için elimizde iki teori vardı. Yani bir evren, iki farklı açıklama. Biri Einstein'ın genel görellilik teorisiydi. Galaksiler ya da yıldızlar gibi makro cisimlerin ne olduklarını ve nasıl hareket ettiklerini açıklayan müthiş bir teoriydi bu. Fakat boyutları küçülttüğümüzde yani bu dev cisimleri oluşturan yapı taşların atomlara, atom altı parçacıklara baktığımızda tamamen yeni bir yasalar bütünüyle karşılaşıyorduk. Tüm bilim insanlarının akıl sınırlarını zorlayan yepyeni bir olguydu. Kuantum mekaniği. İşte bu iki ayrı kurallar bütünü kendi içlerinde inanılmaz başarılıydı. Hatta tek başına değerlendirdiğimizde neredeyse kusursuzlardı. Fakat bu ikisini birbirine yaklaştırdığınızda asla kavuşamayacak aşıklar gibiydiler. Olmuyordu. Birbirine yakışmıyorlardı. Birbirleri için yaratılmamışlardı. Kısacası evrene iki pencereden bakıyoruz. İki ayrı lens var kameramızda. Ve bu lensleri kullanarak filmi en başa sardığımızda yani büyük patlamaya ulaştığımızda ne oluyor biliyor musunuz? Kameramız kendisini imha ediyor. Çünkü bu iki müthiş ama ayrı dünyalara ait yasalar bütünü büyük patlama sonrasında evrene kükmeden sonsuza yakın sıcaklık ve yoğunluk ortamında bir araya gelmek zorundalar. Geldiklerinde ise hiçbir şey göremiyor, hiçbir şey bilemiyor, hiçbir şey anlayamıyoruz. Orada film bizim için kopuyor. Özetle bu ikisini bir araya getirmenin başka bir yolunu bulmamız gerekiyordu. Her şeyin cevabını bulabilmek için bu iki teorinin iyi anlaşmasını sağlamamız lazımdı. Ya da... hikayeyi baştan yazmalıydık. İşte bu hikayeyi tamamen baştan yazabilecek, yepyeni bir karakter çıkıyor bu noktada sahneye. Atom altı parçacıklardan kozmosun en ücra köşelerine, en olağandan en sıra dışına, doğanın tüm yasalarını açıklayabilecek yepyeni bir fikirler bütünü. Sicim Teorisi. Şimdi... Öncelikle bir soruyu cevaplayarak başlayalım. Tamam, evrenimizi iki ayrı teoriyle açıklamaya çalışıyoruz. Tek bir teori olsa daha güzel olur. Ama niye zorluyoruz ki? Neden bu iki teoriyi birleştirmeye çalışıyoruz? Bunu hem fizikçilerin hem de genel anlamda tüm bilim insanlarının perspektifinden cevaplayabiliriz aslında. Mesela… Uçakları düşünün. Havayolları düşünün. Bu karmaşık trafik şu anda uluslararası belirli kurallar ve yönetmeliklerle idare ediliyor. Peki ya birbiriyle çelişen iki ayrı yönetmelik olsaydı sonuç ne olurdu? Elbette büyük bir felaketle karşılaşırdık. O yüzden bir standart olması gerekiyor. Söz konusu bilim olduğunda da durum değişmiyor. Bir standarda ihtiyacımız var. Şimdi evreni yöneten bir yasa olduğunu biliyoruz. Orada bir yerde. Her şeyin teorisi bizi bekliyor yani. Birçok bilim insanının mirası bu bize. Bu teoriyi bulmak zorundayız. En azından meraklı bir bilim insanıysanız ya da sadece benim gibi meraklı birisiyseniz bu sizin için zorunluluktur aslında. Cevaplar istersiniz. Sizi oyalayan veya rahatlatan bahaneler değil. Rahatsız edici de olsa gerçeği, sadece gerçeği ararsınız. Peki gerçekten de Sicim teorisi bizim cevabımız olabilir mi? Bakacağız. Ama önce neyi bilmediğimizi bilmemiz gerekiyor. Bunun için de bir karşılaştırma yapmalıyız. Fakat öncesinde bir ara vermemiz iyi olabilir. Zira az sonra önemli meseleleri ele alacağız. Evet, Sicim teorisinin evrene dair sorduğumuz her sorunun cevabını verip veremeyeceğini konuşmadan önce neleri bilmediğimize bakacaktık değil mi? Bunun için de elimizdeki iki teoriyi yani genel görellik ve kuantum mekaniğini karşılaştırıp bu ikisinin neden çakıştığına dair bir açıklama getirmek gerekiyor. Öyleyse makroevrenle başlayalım. Yani kütleçekimi de açıklayan Einstein'ın genel görelliliği ile. Genel görellilikte uzay bir kumaş olarak tasvip edilir. Yıldızlar ve gezegenler gibi ağır cisimlerde bu kumaşı eğip bükerler. İşte bu teoriye göre bu bükülmeler bizim hissettiğimiz kütleçekimin açıklamasıydı. Yani dünyamızı güneşin yörüngesinde tutan şey güneşin uzay zamanda oluşturduğu bükülmeden başka bir şey değil aslında. Fakat bu bükülen uzay zaman olgusu hikayenin sadece bir kısmı. Bu cisimleri oluşturan atom altı parçacıkları anlamak içinse genel görellilik kitabını kapatıp elimize diğer kural kitabını almamız gerekiyor. Kuantum Mekaniği kitabını. Birazdan da göreceğimiz üzere kuantum mekaniğinin bize sunduğu uzay yapısı genel görelliliğe göre o kadar farklı ki. Bu pencereden baktığınızda aslında içinde bulunduğunuz, her gün deneyimlediğiniz bu evren tamamen başka bir şeye dönüşüyor. Tahmin edilebilir evrenimiz küçüldükçe sanki aynı oranda daha da az kesin oluyor. Ve daha da küçüldükçe bildiğimiz en küçük atom altı parçacıktan çok daha küçüğe, ulaşabileceğimiz en küçük alana ulaştığımızda gördüklerimiz tüm algılarımızı yerle bir ediyor. Orada her şey o kadar dengesiz, o kadar çalkantılı, o kadar karmaşık ki. Tam bir kaos. Uzay zaman resmen birbirine giriyor. Burada sağ sol, aşağı yukarı, öncesi sonrası falan yok. Hepsi birbiri içine geçmiş durumda. Aynı anda her şey her yerde. Hem geçmişte hem gelecekte. Bu evrende siz doğmadan önce ölmüş bile olabilirdiniz. Uçaklar kalkmadan önce inmiş. Yemeğiniz siz restorana gitmeden önce size servis edilmiş olabilirdi. Ve siz hem evinizde oturuyor hem de restoranda yemek yiyor olabilirdiniz. Tüm deneyimlerimizle çelişen çılgın bir yer kuantum evreni. Ama işte her şeyin de temeli. Kısacası bir tarafta kütleçekim, diğer tarafta zayıf nükleer kuvvet, güçlü nükleer kuvvet ve elektromanyetizma var. Dolayısıyla bu 4 kuvveti de bir potada eritecek o teoriyi bulmamız gerekiyor. Başka yolu yok. İşte Albert Einstein'da ömrünün son 30 yılını o teoriyi bulmak için harcamıştı. Zira yüzyıllar boyunca her şeyin yapı taşının sanki bilyeler gibi parçacıklardan oluştuğunu düşünüyordu. Fakat sigim teorisiyle bu fotoğraf dramatik bir şekilde değişiyordu. O bilyelerin, atomların ve atom altı parçacıkların daha derinine indiğimizde farklı bir şey çıkıyordu ortaya. Bir müzik notasının titreşimine benzeyen bir enerji ipliği, bir sigim karşılıyordu bizi burada. Parçacıkların bu sigimlerin farklı titreşimleriyle bünye kazandığını, enerjinin ete kemiğe büründüğünü keşfetmiştik. ve bir grup fizikçiye göre bu titreşimleri anladığımızda her şeyi açıklayacak o teoriye de ulaşacağız. Fakat… Sijim teorisinin hikayesi de bir o kadar titreşimli desek yeridir. Şöyle düşünebilirsiniz. Fizik dünyası şu anda ikiye bölünmüş durumda. Bir grup fizikçilerden bir grupsa Sijim teorisyenlerinden oluşuyor. Fizikçilere göre Sicim teorisyenleri deneylerle açıklanamayacak iddialar ortaya atıyorlar. Özellikle de deneysel fizikçilerden bahsediyorum. Bu fizikçiler Sicim teorisyenleri ile pek de anlaşamıyor. Fizik test edilebilir bir bilimdir diyorlar kısacası. Ancak tüm teorilerin arkasında da test edilsin ya da edilmesin müthiş fikirler vardır. Hatta bu teorileri de çoğu zaman dalga geçilen ve deli olarak yaftalanan fizikçiler ortaya koyar. Yani elbette her yeni düşünceyi ciddiye almaktan bahsetmiyorum. Fakat Sicim teorisi gerçekten de dikkate değer şeyler söylüyordu. Şöyle ki 1960'larda Gabriele Veneziano isimli genç bir İtalyan fizikçi vardı. Kendisi o zamanlar yeni yeni çalışılan evrenin dört temel kuvvetinden biri olan ve atomun çekirdeğinde nötron ve protonu bir aralı tutan güçlü nükleer kuvveti açıklayabilecek bir denklem arayışındaydı. Bu çalışmaları sırasında matematiğin tarihiyle ilgili bir kitap okuyordu. Ve bu kitapta neredeyse 200 yıl önce yazılmış bir denkleme denk geldi. Bu denklemin sahibi ise İsviçreli müthiş bir dahi olan Leonard Euler'di. Veneziano o zamana kadar kimsenin dikkat bile etmediği bu denkleme baktığında muazzam bir aydınlanma yaşamıştı. 200 yıl önce Euler bu denkleme ile kimsenin atom altı parçalıklardan haberi dahi yokken güçlü nükleer kuvveti açıklıyordu. Leonard Euler inanılmaz bir isim gerçektendi. Ki onu da bol bol anacağız daha sonra. Neyse. Peki Veneziano ne yaptı bu denklemle? Tabii ki hemen bir makale yazdı bunun üzerine. Ve bu çalışma dallanıp budaklandı. Her bakışta yeni bir şey keşfediyordu. En nihayetinde bu denklemden Sijim teorisi doğacaktı. Haliyle bu denklem elden ele dolaşmaya başladı. Herkes kendi yaklaşımıyla bir açıklama getirmeye çabalıyordu. Ve en sonunda başka önemli bir ismin eline geçti öğlelerin denklemi. Amerikalı genç bir fizikçi olan Leonard Susskind'de. Susskind, bu nasıl anlaşılır bir denklem? Her şey çok açık diye düşündü ilk önce. Evet, güçlü nükleer kuvveti matematiksel olarak açıklıyordu. Fakat bu soyut sembollerin altında bambaşka bir evren, bambaşka bir devrim saklı olmalıydı. Aylarca evinden çıkmadı Saskat. Değim yerinde ise bu denklemle yatıp kalktı. Çalışmaları sırasında şunu keşfetmişti. Yepyeni bir tip parçacık geziniyordu burada. Ve bu parçacığın malzemesi bir enerji siciminden ibaret. Bir elastik band gibi, döngüsel ya da açık uçlu titreyen sicimler. Ve her şey bu denklemle birebir örtüşüydü. Tüm çalışmalarının neticesinde bir makale hazırladı Suskind. Elbette fizikte çığır açacağını, yeni Einstein yakıştırmalarıyla gazetelere manşet olacağını falan düşünüyordu o sıralarda. Fakat işin seyri, Suskind'in beklentilerinin tam aksi yönündeydi. Makalesi yayımlanmadan önce bir grup uzman tarafından incelenmişti tabii ki. Ve bu uzmanlar Suskind'in teorisi için çok da mantıklı değil, makaleyi yayımlamasak daha iyi olur demişlerdi. Sonuç büyük bir hayal kırıklığıydı. Fizik dünyası bu yeni çılgın teoriyi dikkate almamıştı. E haliyle de Siegem teorisi ölü doğmuştu. Başta Saskind olmak üzere bu teorinin her şeyi değiştireceğini düşünenler büyük bir duvara toslamıştı sanki. Haliyle hikaye de burada bitiyor diye düşünebiliriz. Bu isimlerin bir direnç karşısında her şeyi bıraktığını, bütün çabalarını çöpe attığını, Ama gerçek bilim insanlarının bunu asla yapmayacağını hiçbir şey tesadüf değil de konuştuğumuz onlarca isim sayesinde gayet iyi biliyoruz. Dolayısıyla bu direnç Sicim Teorisi ve bu fikrin arkasındakiler için hikayenin en can alıcı noktasıydı. Her şeyi tersine çevirecek olaysa onları bekliyordu. Sicim Teorisi küllerinden doğacak ve çok başka kapılar açacaktı bize. Bizim de kuantum gemimiz burada bir mola veriyor fakat yepyeni ufuklara doğru devam edecek yolculuğumuz. Bir sonraki bölümde bambaşka kapıları bir bir açacağız birlikte.

Derin uzayın sessizliğinde yıldızların arasından bir sinyal geliyor. Önce belli belirsiz duyulsa da giderek yükseliyor sesi. Yükseldikçe karmaşık bir ritme dönüşüyor. Sanki evren belli belirsiz bir melodi çalıyor bize. Ve sonra sinyal aniden kesiliyor. Bir sessizliğin içine düşmüş buluyoruz kendimizi.

Tam bu sessizliğe alışacakken atom altı dünyanın gürültüsü duyulmaya başlıyor. Elektronların vızıldısı. Protonların uğultusu. Quarkların dans edercesine çıkardığı sesler. Evren bize yeni bir şeyler hazırlıyor belli ki. Kütle çekiminin derin bas sesi. Elektromagnetizmanın tiz tınısı. Güçlü ve zayıf nükleer kuvvetlerin orta tonları.

Dört farklı ses tek bir şarkıda buluşuyor. Boyutların açıldığını duyabiliyoruz adeta. Her biri farklı bir nota. Her biri farklı bir titreşim. Süper simetrinin simetrisi seste vücut buluyor. Sesler aktıkça kuantum dalgaları sarıyor etrafımızı. Ve sonunda tüm bu sesler tek bir armonide birleşiyor. İşte bu Sicim Teorisi'nin müziği.

Evrenin en temelindeki titreşimler kozmik bir senfoniye dönüşüyor burada. Biz de bugün bu kozmik senfoninin notalarını takip ediyor ve evrenin en derin sırlarının peşine düşüyoruz. Dört bölümden oluşacak serimiz boyunca bilim dünyasının gelmiş geçmiş en büyük güzemlerinden birisini, Sicim Teorisini keşfe koyuluyoruz. Hazırsanız Sicimler'den örülü kozmik yolculuğumuz başlıyor.

Bölüme başlamadan önce bir duyuru yapmak istiyorum. Hiçbir şey tesadüf değildi ki maceramızın ilk yılını bu hafta itibariyle geride bırakıyoruz. Tanrı zaratar mı sorusuyla başlamıştık bu serüvene. Yolculuğumuz sırasında geleceğe dair teorilere, insanın zihnine, gezegenlerin geçmişine, uzayın derinliklerine, hatta atom altı evrenin gizli köşelerine düştü yolumuz.

52 hafta boyunca bize eşlik eden, bizimle birlikte düşünen ve bizimle birlikte keşfeden herkese teşekkür ederiz. Diyelim ve başlayalım Sicim teorisini keşif yolculuğumuza. Bundan 60 yıl kadar önce, deyim yerindeyse modern fiziğin üzerinde kara bulutlar geziniyordu. Temel sorun şuydu. Evreni açıklamak için elimizde iki teori vardı. Yani bir evren, iki farklı açıklama.

Biri Einstein'ın genel görellilik teorisiydi. Galaksiler ya da yıldızlar gibi makro cisimlerin ne olduklarını ve nasıl hareket ettiklerini açıklayan müthiş bir teoriydi bu. Fakat boyutları küçülttüğümüzde yani bu dev cisimleri oluşturan yapı taşların atomlara, atom altı parçacıklara baktığımızda tamamen yeni bir yasalar bütünüyle karşılaşıyorduk. Tüm bilim insanlarının akıl sınırlarını zorlayan yepyeni bir olguydu.

Kuantum mekaniği. İşte bu iki ayrı kurallar bütünü kendi içlerinde inanılmaz başarılıydı. Hatta tek başına değerlendirdiğimizde neredeyse kusursuzlardı. Fakat bu ikisini birbirine yaklaştırdığınızda asla kavuşamayacak aşıklar gibiydiler. Olmuyordu. Birbirine yakışmıyorlardı. Birbirleri için yaratılmamışlardı.

Kısacası evrene iki pencereden bakıyoruz. İki ayrı lens var kameramızda. Ve bu lensleri kullanarak filmi en başa sardığımızda yani büyük patlamaya ulaştığımızda ne oluyor biliyor musunuz? Kameramız kendisini imha ediyor. Çünkü bu iki müthiş ama ayrı dünyalara ait yasalar bütünü büyük patlama sonrasında evrene kükmeden sonsuza yakın sıcaklık ve yoğunluk ortamında bir araya gelmek zorundalar.

Geldiklerinde ise hiçbir şey göremiyor, hiçbir şey bilemiyor, hiçbir şey anlayamıyoruz. Orada film bizim için kopuyor. Özetle bu ikisini bir araya getirmenin başka bir yolunu bulmamız gerekiyordu. Her şeyin cevabını bulabilmek için bu iki teorinin iyi anlaşmasını sağlamamız lazımdı. Ya da... hikayeyi baştan yazmalıydık.

İşte bu hikayeyi tamamen baştan yazabilecek, yepyeni bir karakter çıkıyor bu noktada sahneye. Atom altı parçacıklardan kozmosun en ücra köşelerine, en olağandan en sıra dışına, doğanın tüm yasalarını açıklayabilecek yepyeni bir fikirler bütünü. Sicim Teorisi. Şimdi... Öncelikle bir soruyu cevaplayarak başlayalım.

Tamam, evrenimizi iki ayrı teoriyle açıklamaya çalışıyoruz. Tek bir teori olsa daha güzel olur. Ama niye zorluyoruz ki? Neden bu iki teoriyi birleştirmeye çalışıyoruz? Bunu hem fizikçilerin hem de genel anlamda tüm bilim insanlarının perspektifinden cevaplayabiliriz aslında. Mesela… Uçakları düşünün. Havayolları düşünün.

Bu karmaşık trafik şu anda uluslararası belirli kurallar ve yönetmeliklerle idare ediliyor. Peki ya birbiriyle çelişen iki ayrı yönetmelik olsaydı sonuç ne olurdu? Elbette

büyük bir felaketle karşılaşırdık. O yüzden bir standart olması gerekiyor. Söz konusu bilim olduğunda da durum değişmiyor. Bir standarda ihtiyacımız var.

Şimdi evreni yöneten bir yasa olduğunu biliyoruz. Orada bir yerde. Her şeyin teorisi bizi bekliyor yani. Birçok bilim insanının mirası bu bize. Bu teoriyi bulmak zorundayız. En azından meraklı bir bilim insanıysanız ya da sadece benim gibi meraklı birisiyseniz bu sizin için zorunluluktur aslında. Cevaplar istersiniz. Sizi oyalayan veya rahatlatan bahaneler değil. Rahatsız edici de olsa gerçeği, sadece gerçeği ararsınız.

Peki gerçekten de Sicim teorisi bizim cevabımız olabilir mi? Bakacağız. Ama önce neyi bilmediğimizi bilmemiz gerekiyor. Bunun için de bir karşılaştırma yapmalıyız. Fakat öncesinde bir ara vermemiz iyi olabilir. Zira az sonra önemli meseleleri ele alacağız. Evet, Sicim teorisinin evrene dair sorduğumuz her sorunun cevabını verip veremeyeceğini konuşmadan önce neleri bilmediğimize bakacaktık değil mi?

Bunun için de elimizdeki iki teoriyi yani genel görellik ve kuantum mekaniğini karşılaştırıp bu ikisinin neden çakıştığına dair bir açıklama getirmek gerekiyor. Öyleyse makroevrenle başlayalım. Yani kütleçekimi de açıklayan Einstein'ın genel görelliliği ile.

Genel görellilikte uzay bir kumaş olarak tasvip edilir. Yıldızlar ve gezegenler gibi ağır cisimlerde bu kumaşı eğip bükerler. İşte bu teoriye göre bu bükülmeler bizim hissettiğimiz kütleçekimin açıklamasıydı. Yani dünyamızı güneşin yörüngesinde tutan şey güneşin uzay zamanda oluşturduğu bükülmeden başka bir şey değil aslında. Fakat bu bükülen uzay zaman olgusu hikayenin sadece bir kısmı.

Bu cisimleri oluşturan atom altı parçacıkları anlamak içinse genel görellilik kitabını kapatıp elimize diğer kural kitabını almamız gerekiyor. Kuantum Mekaniği kitabını. Birazdan da göreceğimiz üzere kuantum mekaniğinin bize sunduğu uzay yapısı genel görelliliğe göre o kadar farklı ki. Bu pencereden baktığınızda aslında içinde bulunduğunuz, her gün deneyimlediğiniz bu evren tamamen başka bir şeye dönüşüyor.

Tahmin edilebilir evrenimiz küçüldükçe sanki aynı oranda daha da az kesin oluyor. Ve daha da küçüldükçe bildiğimiz en küçük atom altı parçacıktan çok daha küçüğe, ulaşabileceğimiz en küçük alana ulaştığımızda gördüklerimiz tüm algılarımızı yerle bir ediyor. Orada

her şey o kadar dengesiz, o kadar çalkantılı, o kadar karmaşık ki. Tam bir kaos.

Uzay zaman resmen birbirine giriyor. Burada sağ sol, aşağı yukarı, öncesi sonrası falan yok. Hepsi birbiri içine geçmiş durumda. Aynı anda her şey her yerde. Hem geçmişte hem gelecekte.

Bu evrende siz doğmadan önce ölmüş bile olabilirdiniz. Uçaklar kalkmadan önce inmiş. Yemeğiniz siz restorana gitmeden önce size servis edilmiş olabilirdi. Ve siz hem evinizde oturuyor hem de restoranda yemek yiyor olabilirdiniz. Tüm deneyimlerimizle çelişen çılgın bir yer kuantum evreni. Ama işte her şeyin de temeli.

Kısacası bir tarafta kütleçekim, diğer tarafta zayıf nükleer kuvvet, güçlü nükleer kuvvet ve elektromanyetizma var. Dolayısıyla bu 4 kuvveti de bir potada eritecek o teoriyi bulmamız gerekiyor. Başka yolu yok. İşte Albert Einstein'da ömrünün son 30 yılını o teoriyi bulmak için harcamıştı. Zira yüzyıllar boyunca her şeyin yapı taşının sanki bilyeler gibi parçacıklardan oluştuğunu düşünüyordu.

Fakat sigim teorisiyle bu fotoğraf dramatik bir şekilde değişiyordu. O bilyelerin, atomların ve atom altı parçacıkların daha derinine indiğimizde farklı bir şey çıkıyordu ortaya. Bir müzik notasının titreşimine benzeyen bir enerji ipliği, bir sigim karşılıyordu bizi burada. Parçacıkların bu sigimlerin farklı titreşimleriyle bünye kazandığını, enerjinin ete kemiğe büründüğünü keşfetmiştik.

ve bir grup fizikçiye göre bu titreşimleri anladığımızda her şeyi açıklayacak o teoriye de ulaşacağız. Fakat… Sijim teorisinin hikayesi de bir o kadar titreşimli desek yeridir. Şöyle düşünebilirsiniz. Fizik dünyası şu anda ikiye bölünmüş durumda. Bir grup fizikçilerden bir grupsa Sijim teorisyenlerinden oluşuyor.

Fizikçilere göre Sicim teorisyenleri deneylerle açıklanamayacak iddialar ortaya atıyorlar. Özellikle de deneysel fizikçilerden bahsediyorum. Bu fizikçiler Sicim teorisyenleri ile pek de anlaşamıyor. Fizik test edilebilir bir bilimdir diyorlar kısacası.

Ancak tüm teorilerin arkasında da test edilsin ya da edilmesin müthiş fikirler vardır. Hatta bu teorileri de çoğu zaman dalga geçilen ve deli olarak yaftalanan fizikçiler ortaya koyar. Yani elbette her yeni düşünceyi ciddiye almaktan bahsetmiyorum. Fakat Sicim teorisi gerçekten de dikkate değer şeyler söylüyordu. Şöyle ki 1960'larda Gabriele Veneziano isimli genç bir İtalyan fizikçi vardı.

Kendisi o zamanlar yeni yeni çalışılan evrenin dört temel kuvvetinden biri olan ve atomun çekirdeğinde nötron ve protonu bir aralı tutan güçlü nükleer kuvveti açıklayabilecek bir denklem arayışındaydı. Bu çalışmaları sırasında matematiğin tarihiyle ilgili bir kitap okuyordu. Ve bu kitapta neredeyse 200 yıl önce yazılmış bir denkleme denk geldi. Bu denklemin sahibi ise İsviçreli müthiş bir dahi olan Leonard Euler'di.

Veneziano o zamana kadar kimsenin dikkat bile etmediği bu denkleme baktığında muazzam bir aydınlanma yaşamıştı. 200 yıl önce Euler bu denkleme ile kimsenin atom altı parçalıklardan haberi dahi yokken güçlü nükleer kuvveti açıklıyordu. Leonard Euler inanılmaz bir isim gerçektendi. Ki onu da bol bol anacağız daha sonra. Neyse. Peki Veneziano ne yaptı bu denklemle?

Tabii ki hemen bir makale yazdı bunun üzerine. Ve bu çalışma dallanıp budaklandı. Her bakışta yeni bir şey keşfediyordu. En nihayetinde bu denklemden Sijim teorisi doğacaktı. Haliyle bu denklem elden ele dolaşmaya başladı. Herkes kendi yaklaşımıyla bir açıklama getirmeye çabalıyordu. Ve en sonunda başka önemli bir ismin eline geçti öğlelerin denklemi.

Amerikalı genç bir fizikçi olan Leonard Susskind'de. Susskind, bu nasıl anlaşılır bir denklem? Her şey çok açık diye düşündü ilk önce. Evet, güçlü nükleer kuvveti matematiksel olarak açıklıyordu. Fakat bu soyut sembollerin altında bambaşka bir evren, bambaşka bir devrim saklı olmalıydı.

Aylarca evinden çıkmadı Saskat. Değim yerinde ise bu denklemle yatıp kalktı. Çalışmaları sırasında şunu keşfetmişti. Yepyeni bir tip parçacık geziniyordu burada. Ve bu parçacığın malzemesi bir enerji siciminden ibaret. Bir elastik band gibi, döngüsel ya da açık uçlu titreyen sicimler. Ve her şey bu denklemle birebir örtüşüydü.

Tüm çalışmalarının neticesinde bir makale hazırladı Suskind. Elbette fizikte çığır açacağını, yeni Einstein yakıştırmalarıyla gazetelere manşet olacağını falan düşünüyordu o sıralarda. Fakat işin seyri, Suskind'in beklentilerinin tam aksi yönündeydi. Makalesi yayımlanmadan önce bir grup uzman tarafından incelenmişti tabii ki. Ve bu uzmanlar Suskind'in teorisi için çok da mantıklı değil, makaleyi yayımlamasak daha iyi olur demişlerdi.

Sonuç büyük bir hayal kırıklığıydı. Fizik dünyası bu yeni çılgın teoriyi dikkate almamıştı. E haliyle de Siegem teorisi ölü doğmuştu. Başta Saskind olmak üzere bu teorinin her şeyi değiştireceğini düşünenler büyük bir duvara toslamıştı sanki. Haliyle hikaye de burada bitiyor diye düşünebiliriz. Bu isimlerin bir direnç karşısında her şeyi bıraktığını, bütün çabalarını çöpe attığını,

Ama gerçek bilim insanlarının bunu asla yapmayacağını hiçbir şey tesadüf değil de konuştuğumuz onlarca isim sayesinde gayet iyi biliyoruz. Dolayısıyla bu direnç Sicim Teorisi ve bu fikrin arkasındakiler için hikayenin en can alıcı noktasıydı. Her şeyi tersine çevirecek olaysa onları bekliyordu. Sicim Teorisi küllerinden doğacak ve çok başka kapılar açacaktı bize.

Bizim de kuantum gemimiz burada bir mola veriyor fakat yepyeni ufuklara doğru devam edecek yolculuğumuz. Bir sonraki bölümde bambaşka kapıları bir bir açacağız birlikte.

Malum, yapay zeka son yılların en çok konuşulan teknolojilerinden birisi. Bu teknoloji temelde ödüllendirme mantığı ile çalışıyor, bu şekilde kendisini geliştiriyor. Peki daha önce kimsenin bilmediği, kitleleri imha edebilecek bir kimyasal bileşim keşfettiğinde onu ödüllendirirseniz ne olur? Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde yapay zeka kullanılarak oluşturulan ilk imha reçetelerinin üzerine konuşuyoruz. Gelecekte bizi neler bekliyor olabileceğinin analizini yapıyoruz. 



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Yapay Zekanın İlk Kitle İmha Reçeteleri 

Kişisel verilerimizin takip edilmesi ve seçimlerimizin yönlendirilmesi artık görünmez bir mühendisliğin parçası. Özgür iradeyle verdiğimizi sandığımız kararların arkasında ise dev bir veri ekonomisi, algoritmalar ve bizi bizden iyi tanıyan şirketler var. Hiçbir Şey Tesadüf Değil’in bu bölümünde gizlilik ihlallerinin hayatımızı nasıl şekillendirdiğini, bu ekosistemin ne kadar derine indiğini ve tüm bunların geleceğimiz için ne anlama geldiğini inceliyoruz.







Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Ne Yaptığınızı Biliyorlar!

Coca Cola'nın 1971'de yayınladığı "Hilltop" reklam filmi, koca bir sektörün yaklaşımını değiştirmişti.  Asi bir nesil, karşı bir kültür ve tüm siyasi konjonktürün sorgulanması reklam dünyasında da kendine yer buluyordu artık. Ancak zaman içerisinde kapitalizm bu durumu da kendi lehine çevirmişti. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde "Kapitalizm, devrimi nasıl markalaştırdı?" sorusuna yanıt arıyoruz. Reklamcılık tarihinin kırılma noktalarından ipuçları bulmaya çalışıyoruz.


Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Kapitalizm, Devrimi Nasıl Markalaştırdı?

Dünyamız ölüyor. Tabii şimdi hemen değil. Ama bir gün olacak elbet. Tıpkı her hikayenin sonu gibi, onun da sonu gelecek. Levha tektoniği durmuş, kıtalar kilitlenmiş, okyanuslar kurumuş ve yaşam denen olgunun külleri bile kaybolmuş olacak. Ve bu gerçekleştiğinde, biz çoktan kozmik sahneden çekilmiş olacağız. En azından burada, bu kaya parçası üzerinde öyle gözüküyor. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde, zamanı biraz ileri sarıyoruz. Acaba 1 milyar yıl sonra dünyamız neye benzeyecek?





Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

1 Milyar Yıl Sonra Dünyamıza Ne Olacak?

Dünya'nın yörüngesinden de geçen bazı küçük kaya parçaları bulunuyor. ve bu kayalar çok değerli bir şeyler saklıyor. Bize büyük servet kazandırabilecek madenler söz konusu. Sadece birkaç sondaj ekipmanı yapıp bu asteroidlere göndereceğiz. Sonra da o asteroidlerin bazılarında bulunan altın, gümüş ya da elmas gibi madenleri kazıp geri getireceğiz. Hepsi bu kadar… Peki ama niye yapmıyoruz bunu? Asteroid madenciliğini neden bir iş kolu olarak sayamıyoruz hala? Hiçbir Şey Tesadüf Değil'de bu sorunun cevaplarını aramaya koyuluyoruz. Asteroid madenciliğinin yakın dönemde nasıl fırsatlar sunabileceği üzerine düşünüyoruz.

Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Asteroidleri Kazan Kazanır!

İnsan neye göre hatırlayıp, neye göre unutur? Örneğin, neden hayatımızın ilk birkaç yılını hatırlamıyoruz? Ya da bazı anılar yıllar geçse de ilk günkü kadar canlı kalırken, neden bazıları hiç olmamış gibi siliniyor? Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde hafızaya, hatırladıklarımıza ve unuttuklarımıza doğru bir yolculuğa çıkıyoruz. 





Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Çocukluğumuzu Neden Hatırlamıyoruz?

1919'un bir gününde John B. Watson sokakta yürürken köpeklerden aşırı korkan bir çocuk gördü. Bu göründü anında aklına kazınmış, ilerleyen günlerde bazı sorulara dönüşmüştü.  "Acaba yeni doğmuş bir bebek, evcil hayvanlardan korkar mı? Böyle bir korku doğuştan var olabilir mi? Yoksa bu korku sonradan mı öğrenilir?" İşte bu sorular bugün yapılsa gerçekleştirenin de, gerçekleşmesine izin verenin de yıllarca hapishanede yatmasına neden olacak bir dizi deneye zemin hazırlamıştı. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde o deneylerin hikayesine odaklanıyor, Little Albert Deneyi'ni inceliyoruz.



 Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Psikoloji Tarihinin En Tartışmalı Meselesi: Little Albert Deneyi

Percy Spencer, cebindeki fıstıklı bir atıştırmalık sayesinde birçok evin baş köşesinde yerini almış bir cihaz icat etti: mikrodalga fırın. Peki nasıl oldu da, bu elektromanyetik dalgalar bir anda dünden kalan yemeği ısıttığımız bir cihaza dönüştü? Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde, bilim ile gerçek yaşamın doğrudan kesiştiği bu mucizevi aletin acayip hikayesine beraber bir yolculuk yapıyoruz.





Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Kazara Mucize: Mikrodalga Fırın

Elon Musk'ın yirmi yıldır neredeyse tek bir takıntısı var: Mars’a ulaşmak. Son bir yıldır ise, varıldığında ne olacağı konusundaki çalışmalarını hızlandırdı. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde; Musk'ın zihnine ve projelerine bir yolculuk yapıyoruz. Bakalım Musk, çılgın planlarını gerçekleştirebilecek mi? Yoksa bu sadece 21. yüzyılın en büyük bilim kurgu hikayesi olarak mı kalacak?





Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------

Bu podcast reklam içermektedir.

Kalkın! Mars'a Gidiyoruz!

Üç milyar insanı kurtaracağınızı bilseydiniz ölür müydünüz? Ya da milyarlarca insanın hayatını kurtarmak için masum bir insanı öldürmek zorunda kalsaydınız yapar mıydınız? Hiçbir Şey Tesadüf Değil’in bu bölümünde zor ahlaki kararları verme süreçlerimizi, farklı felsefi bakış açılarına göre inceliyoruz. 



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

 Üç Milyar İnsanı Kurtaracağınızı Bilseydiniz Ölür Müydünüz?

Sicim Teorisi serimizin ilk bölümünde, evrenin en temelinde titreşen enerji iplikçiklerinden bahsetmiştik. Einstein’ın rüyası olan “Her Şeyin Teorisi”nin peşine düşmüştük… Kuantum Mekaniği ile Genel Göreliliği birleştirme çabası üzerine konuşmuştuk. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümündeyse Sicim Teorisi’nin doğuşuna, gelişimine ve karşılaştığı zorluklara odaklanıyoruz. Bilim dünyasını ikiye bölen bu teori, neden bu kadar tartışmalı? Deneysel kanıtlar neden bu kadar zor elde ediliyor, onun üzerine konuşuyoruz.



Hazırsanız, sicimlerden örülü kozmik yolculuğumuz ikinci bölümüyle devam ediyor.






Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

Tanrının Denklemi | Sicim Teorisi - Bölüm 2

İnsanlık tarihini değiştiren bazı keşifler sanki bir rastlantıymış gibi anlatılır. Halbuki hiçbir şey tesadüf değil. İşte biz de bu yüzden buradayız. Cengiz Çalışkan, nam-ı diğer Bebar Bilim ve Podbee Media'nın beraber hazırladığı ve bu podcast serisinde bizi bugüne getiren tüm bilimsel, kültürel, toplumsal dönüm noktalarından geçeceğimiz büyük bir yolculuğa çıkıyoruz.

Hiçbir Şey Tesadüf Değil

Tarih boyunca birçok bilim insanı farklı farklı teoriler üzerinde çalıştı. Hala çok farklı alanlarda, çok farklı çalışmalar gerçekleştiriliyor. Her gün yeni cevaplar bulmaya, gizemleri çözmeye yönelik bir adım daha atıyoruz. İşte bu arayışımızın da yegane bir sebebi var: Her şeyin, tüm teorilerin birleştiği noktayı bulabilmek.. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde bilimin nirvanasına ulaşmayı arzumuz üzerine konuşuyoruz. Her şeyi açıklayacak o teoriyi bulma arayışımızın kökenine iniyoruz.






Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

Podcast'e Soru Sor

Kaydet - Dinle - Gönder

Bildirimler

Hiçbir Şey Tesadüf Değil

Her hafta eklenen yeni bölümleri kaçırma!