Kulaklık ve müzik, günümüzün vazgeçilmez ikililerinden. Peki size kulaklıkların, dinlediğimiz müziği değiştirdiğini söylesem? Üstelik yalnızca kulaklık da değil. Müzik son 100 yılda ortaya çıkan teknolojilerle birlikte bambaşka bir yöne evrildi. Bu bölümde bu evrimin peşinden gidiyoruz.



Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Berkant Gültekin, Oğulcan Ayan

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Müzik Seçimleri: Berkant Gültekin

Yapımcı: Podbee Media






Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

42 - Kafamızın İçindeki Ses: Müzik

Herkese merhaba. Ben Barış Özcan. 111. frekansa hoş geldiniz. Şu anda beni kulaklıktan mı dinliyorsunuz yoksa bir hoparlörden mi? Bu bölümü ille de kulaklıkla dinleyin diye söylemiyorum bunu. Dilediğiniz yerden dinleyin. Bunu sormamın bir sebebi var. Onu da bir diğer soruyla açıklayayım. Bu podcast'ı dinlediğiniz sırada, tam şu anda ne yapıyorsunuz? Aslında bunların hiçbirinin bir önemi yok. Günümüzde dinlemek istediğimiz her ne varsa bize nerede olursak olalım ulaşabiliyor bir şekilde. Podcast ya da müzik. Ama özellikle de müzik. Nerede, ne zaman istersek. İngiliz müzikolog Michael Spitzer bu konu hakkında şöyle söylüyor. Beethoven'ın zamanında doğmuş olsaydınız, hayatınız boyunca bir senfoniyi iki kez duymanız çok büyük bir şans olurdu, diyor Spitzer. Oysa bugün, müzik hava kadar, su kadar erişilebilir. Adeta müzikte boğuluyoruz, diye de ekliyor. Bu erişilebilirliği elbette tek bir şeye borçluyuz, teknoloji. Bundan çok değil. Daha 40-50 yıl öncesine kadar yürüyüş yaparken müzik dinlemek diye bir kavram sadece hayallerde mümkündü. 150 yıl öncesinde yaşasak evde dinlemek bile bir hayaldi. Oysa bugün müzik her anımızda bizimle birlikte olabiliyor. Yaşadığımız günün bir çeşit soundtracki haline geliyorlar bir nevi. Müzikle ilişkimiz teknolojiyle birlikte kökünden değişti. Aslında teknolojiyi geniş anlamıyla aldığımızda müzik tarihin başından bu yana teknolojiyle şekillendi. Ama bu muhtemelen çok daha uzun başka bir bölümün konusu. Bu bölümde biz daha çok müzikle günlük hayatımızdaki ilişkimizin nasıl değiştiğine bakacağız biraz. Ve değişen bu ilişkinin müziği nasıl değiştirdiğine. Farklı okumalar yapmak elbette mümkün ama benim seçtiğim iki mihenk taşı var. Kayıt ve kulaklık. İlk konumuz elbette kayıt. Şu anda beni her nereden dinliyorsanız bir şekilde sesimi duyuyorsunuz. Şu anda önümdeki mikrofona ulaşan ses dalgalarım çeşitli aşamalardan, çeşitli platformlardan geçerek bir şekilde sizin kulağınıza kadar ulaşıyor. Aslına bakarsanız şu anda duyduğunuz benim böyle kelimeleri sonsuza kadar tekrar edecek, zamanda sıkışıp kalmış bir versiyonum. Ses kayıt cihazlarının ilk örnekleri 1800'lerin ikinci yarısında ortaya çıkıyor. Bu tarihin öncesinde meydana gelen milyonlarca, binlerce yıllık insanlık tarihinde hiçbir sesin kaydına sahip değiliz. Oysa takvimler 1857 yılını gösterdiğinde Fransız bir mucit olan Scott de Martinville tarihteki ses kaydı yapabilen ilk aleti icat etti. Fonotograf. ve 3 yıl sonra 1860 yılında tarihte bilinen ilk ses kaydını yaptı. Fonotografın bugün bildiğimiz kayıt cihazlarından farkı yakaladığı sesleri yalnızca bir kağıda aktarabiliyor olmasıydı. Yani kaydedilen sesi fonotograf teknolojisiyle dinlemek mümkün değildi. 2008 yılına dek tarihçiler Martinville'in adını pek bilmiyorlardı aslına bakarsanız. Ama 2008 yılında bir kütüphanenin arşivlerinde Martinville'in 1860 yılında yaptığı Fransızca bir folk şarkısının kaydına ulaştılar. Şimdi... tarihteki bu ilk ses kaydını sizinle burada paylaşmayacağım. İki sebebi var bunun. İlki, bence bu ses kaydı çok creepy, çok ürkütücü bir kayıt. Rahatsız olmanızdan çekiniyorum doğrusu. Bu yüzden dilerseniz siz eğer ilgileniyorsanız bu sesle tarihteki ilk ses kaydı diye bir googlayıp kendiniz dinleyin. İkinci sebepse Martinville'in aldığı kaydın neredeyse hiç seçilemiyor oluşu. Fonotograf sesin kaydedilmesini sağlayan araçların ilkiydi. Haliyle fazlasıyla kirli kayıtlar yapıyordu ve kaydettiği sesleri de geri çalamıyordu. İşte bu yüzden olsa gerek fazla ses getirmedi tarihte. Bu nedenle Martinville yerine başka bir mucidin ismini ses kayıt teknolojileriyle birlikte anıyoruz. Çok meşhur bir isim. Thomas Edison. Edison'ın 1877'de icat ettiği fonograf, tarihteki ilk ses kayıt cihazlarından biri. Ve şimdi dinleyeceğiniz ses ise tarihteki ilk kayıtlardan biri. Dinlediğiniz bu ses bizzat Thomas Edison'ın sesi. Fonograf yakaladığı seslerin titreşimini bal mumu kaplı bir silindir üzerinde özel iğneleriyle kanallar açarak kaydediyordu. Üstelik başka bir iğne yardımıyla kaydedilen bu sesleri tekrar oynatabiliyordu. Edison'ın bu icadı ve ardından gelişen kayıt teknolojileri müzikle olan ilişkimizi kökünden değiştirdi. Nasıl mı? Her şeyden evvel ses kaydının ortaya çıkışından önce müzik hep bir aktivite oldu. Ressamlar bir manzarayı ellerindeki yağlı boyalarla boyayarak dondurabilirlerdi. Ve dondurdukları bu resme tarihte yaşanmış bir anın belgesi olarak bakabilirdiniz. Ama ses için aynı şey geçerli değildi. Ses zamanda yayılıyordu ve zaman akışkandı. Bir türlü dondurulup sabitlenemiyordu. Müzik bir aktivite olduğu için canınız müzik dinlemek istediğinde canlı müzik yapan birilerini dinlemekten başka çareniz yoktu. Ortada bir müzisyen ya da enstrüman ve müzik yapma performansı yoksa müzik de yoktu. Haliyle müzik, insanların hayatında bugünkü kadar sık etkileşime girdikleri bir kavram değildi. Müziği bir aktivite olmaktan çıkarıp onu yakalayan, onu zamanda donduran, sabitleyen kayıt teknolojisi aynı zamanda onu objeleştirdi. müzik artık üretilip tüketilebilen hatta alınıp satılabilen sabit bir obje haline gelmişti. Ama bunun da ötesinde kayıt teknolojilerinden önce müzik mekana ve mekanın koşullarına bağlıydı. Ve besteciler çoğu zaman mekanın koşullarını hesaba katarak besteler yapıyordu. Kendinizi devasa bir salonun içinde hayal edin. Salonun içi bomboş olsun. Sesiniz böyle bir ortamda nasıl çıkardı? Bol bol yankı duyacağınız bir atmosfer burası. Ses dalgaları boş salonun içinde özgürce hareket ediyor ve nihayet duvarlara çarptığında sekerek sizin kulağınıza geri dönüyor. İşte Orta Çağ Avrupa'sında yaşayan sıradan bir insanın müzikle en sık temas ettiği yerlerden biri. Böyle yankılı bir atmosfere sahipti. devasa kubbeleri ve sesi yansıtan taştan duvarlarıyla kiliseler ve katedrallerden söz ediyorum. Yankılanma süresinin çoğu zaman 4 saniyeyi aştığı böyle bir ortamda duyduğumuz her ses bir süre havada asılı kalır ve ses manzarasının bir parçası olur. Mekanın akustiği doğal olarak müziğin nasıl duyulduğunu etkiler. Sesler belli şekillerde duyulduğu için, besteciler de buna uygun besteler hazırlarlar. Böyle yankılı bir akustikte, çok sık değişen notalara sahip bir beste, sesler üst üste binip çakıştıkça, kaçınılmaz olarak kakafoniye, uyumsuzluğa ve bir ses yığınına davetiye çıkarabilir. Dolayısıyla bu tür bir akustiğin içinde kulağa en iyi gelen şey genellikle çok uzun notaların kullanıldığı, çok uyumsuz seslere kaymayan modal müziktir. Nitekim dönemin dini bestecileri de kompozisyonlarını her zaman bu akustik etkiyi ve mekanın doğasını hesaba katarak yazdılar. Ani ve önemli değişikliklerden kaçınan, yavaş yavaş gelişen melodiler yankılı bir akustikte çalışıyordu ve üstüne üstlük uhrevi de bir ambiyans yaratıyordu. Bir taşla iki kuş. İşte kayıt teknolojisinin ortaya çıkması müziği bu mekansal bağından kopardı. Artık onu dinlemek için bir müzisyene, bir enstrümana ihtiyacınız yoktu. Evinizin salonunda, kanepeye uzanmış bir şekilde gramofonunuz ya da pikabınızdan dinleyebilirdiniz. Müzik, sanatçının performansından bağlarını koparmıştı artık. Ve tabii mekanla da bağlarını koparmıştı. Artık besleciler, mekanın akustiğine hapsolmak zorunda değildi. Diledikleri besleyi, duyulmasını istedikleri herhangi bir şekilde besteleyebilirlerdi. Teknoloji yalnızca müzikle insanlığın ilişkisini değil, müziğin sesini de değiştirmişti. 30'lu yıllarda çoğu insan ya radyoda ya da evdeki fonograflarda müzik dinliyordu. İnsanlar muhtemelen bu cihazlarda yaşamları boyunca şahsen duyabileceklerinden çok çok daha fazla miktarda ve çok daha fazla çeşitlilikte müzik dinlediler. Müzik artık herhangi bir canlı performanstan tamamen bağımsız hale gelmişti. Veya daha doğrusu duyulduğu bağlam bir oturma odası ve bir müzik kutusu haline gelebilirdi. Bugün geldiğimiz noktada ise bunun çok daha ötesine geçtik. Artık bir oturma odasında bir plak ya da radyo dinlemek için bir araya gelmiyoruz. Bunun yerine her birimizin kalitesi sürekli artan ve maliyeti de sürekli azalan bir çift küçük taşınabilir hoparlörü var. Evet kulaklıklardan söz ediyorum. Müzikle ilişkimizi değiştiren ve müziğin sesini değiştiren bir başka teknolojik icattan. Ama kısa bir aradan sonra. Kulaklığın tarihi 1900'lerin başına kadar gidiyor. İlk olarak askeri amaçlarla kullanılmış. Ama bir sıradan dünyalıların hayatına girişi daha çok Sony'nin 1979 yılında o meşhur Walkman'in ilk modelini piyasaya sürmesiyle başlıyor. Gerçek anlamda taşınabilir müzik o günden beri hayatımızda. Kulaklıklarımız sağ olsun artık yolda yürüyüş yaparken bile kimseye rahatsızlık vermeden kendi kendimize müziğimizi dinleyebiliyoruz. Düşünsenize bundan 100 yıl önce bu saçmalama canım denilebilecek türde bir şeydi. Kayıt teknolojisiyle birlikte müziğin mekanla ve mekanın akustiğiyle ilişkisinin azaldığını söylemiştik ama yine de bu ilişki tümüyle ortadan kalkmamıştı. Kulaklıkların hayatımıza girişine dek müzik dinlemek çoğu zaman sosyal bir etkinlik olmayı sürdürdü. Elbette tek başınıza evinizde otururken de pikabınızdan müzik dinleyebilirdiniz ama ses öyle ya da böyle bir hoparlörden çıkıp sizin kulağınıza ulaşmadan önce bir mekanı doldurmak zorundaydı. Oysa kulaklığın amacı dinleyicinin kulağına bir başkasının duyamayacağı bir ses vermekti. Bu amaç, müziği tarihteki toplumsal rolünden keskin bir şekilde ayırdı. Müzik, tarihin başından beri dansla birlikte el ele yürüdü hep. Bir mekanda, bir arada müzik dinleyen insanların arasında sosyal bir bağ kurma imkanı sağladı. Oysa kulaklıklar, müziğin bu sosyal tarafını bir paranteze almanıza olanak tanıdılar. Kulaklıkla dinlenen müzik, sosyalliğin değil, mahremiyetin ve bireyselliğin sembolü oldu daha çok. Bireyselleşmiş, kişiselleşmiş müzik hem dinleyen için hem de etrafında dolaşanlar için bir nevi kalkan oluşturma gücüne sahip. E öyle ya, kulaklık takan insanların meşgul olduklarını ya da rahatsız edilmek istemediklerini varsayarız. Kulaklık, kendi içinde bir mesajı barındıran bir icat bu yüzden. Takıldığı zaman, buradayım ama ayrıyım mesajını veriyor bir nevi. Aynı zamanda müziği dilediğimiz her an hayatımızın içine dahil etmemize de olanak tanıyor. Ama tüm bunları yapmasının yanında müziğin sesini, soundunu da değiştiriyor. Nasıl mı? Örneğin 70'lerde bir plağa kaydedilmiş bir albümü. Bugün kulaklıkla dinlediğimizde aynı keyfi alamayız. Bunun en büyük sebebi 70'lerde basılan bir plağın kulaklıktan dinlenmek amacıyla kaydedilmemiş olmasında yatıyor. Ha kulaklık, ha hoparlör. Ne farkı var? diye mi soruyorsunuz? Hoparlörler kulaklıklarla kıyaslandığında çok ama çok daha büyüklerdir ve ses üretmeleri için yapıları itibariyle akustik bir alana, bir boşluğa sahiplerdir. Kulaklıklarsa çok daha küçüktür ve akustik bir alana değil, doğrudan kulağa müziği iletir. İşte bu önemli fark müziğin nasıl algılandığına dair muazzam bir etkiye sahip. Özellikle bas sesler kendilerini duyurabilmek için akustik bir alana ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden küçük hoparlörler daha düşük frekansları yani pes sesleri üretmekte zorlanırlar. Büyük hoparlörler ise tam tersi. Onlar da yüksek frekansları üretmekte zorlanırlar. İşte tam da bu nedenle subwooferlar daha büyük boyutlardayken sıradan hoparlörler çok daha küçüktür. Aynı konsept kulak içi kulaklıklar için de geçerli. Kulaklıkların hoparlörleri çok daha küçük olduğundan pes sesleri yani o düşük frekansları aslında üretemiyorlar. E iyi de biz bas sesleri yine de duyabiliyoruz. Ses mühendisleri kulaklıktan normalde şöyle duymanız gereken bas sesleri daha keskin hale getirerek midlerini yükselterek şöyle duymanızı sağlıyorlar. Kulaklığın müzikle etkileşimi sonucu 21. yüzyıl müziği her zaman olduğundan daha keskin hatlara sahip, daha köşeli bas tonlarla bezeli bir hale bürünüyor. Müziğin bundan sonraki evrimi hangi yönde olacak bunu kestirebilmek oldukça güç. Kulaklıklar son dönemlerde yeni teknolojilere alan açtılar ve bu teknolojilerin bazıları müziğin geleneksel özelliklerini örneğin mekansallığı yeni bir yaklaşımla ele alarak müziğe yeni bir yön vermeye başladılar. Örneğin Dolby'nin Atmos teknolojisi ya da Apple'ın son dönemlerde AirPod'larına eklediği uzamsal ses. Bunlar müziği yeniden mekanla ilişkilendiren, üstelik bunu bireysel bir perspektifte yani kulaklık teknolojisinin içinde gerçekleştiren şeyler. Bu teknolojilerden doğacak yeni teknolojilerin müziğe nasıl bir yön verebileceğini kestirmek şimdilik güç. Ama müziğin teknolojiyle birlikte evrimi yeni bir kırılmanın hiç de uzak olmadığını söylüyor.

Herkese merhaba. Ben Barış Özcan. 111. frekansa hoş geldiniz. Şu

anda beni kulaklıktan mı dinliyorsunuz yoksa bir hoparlörden mi? Bu bölümü ille de kulaklıkla dinleyin diye söylemiyorum bunu. Dilediğiniz yerden dinleyin. Bunu sormamın bir sebebi var. Onu da bir diğer soruyla açıklayayım. Bu podcast'ı dinlediğiniz sırada, tam şu anda ne yapıyorsunuz?

Aslında bunların hiçbirinin bir önemi yok. Günümüzde dinlemek istediğimiz her ne varsa bize nerede olursak olalım ulaşabiliyor bir şekilde. Podcast ya da müzik. Ama özellikle de müzik. Nerede, ne zaman istersek. İngiliz müzikolog Michael Spitzer bu konu hakkında şöyle söylüyor.

zamanında doğmuş olsaydınız, hayatınız boyunca bir senfoniyi iki kez duymanız çok büyük bir şans olurdu, diyor Spitzer. Oysa bugün, müzik hava kadar, su kadar erişilebilir. Adeta müzikte boğuluyoruz, diye de ekliyor. Bu erişilebilirliği elbette tek bir şeye borçluyuz, teknoloji.

Bundan çok değil. Daha 40-50 yıl öncesine kadar yürüyüş yaparken müzik dinlemek diye bir kavram sadece hayallerde mümkündü. 150 yıl öncesinde yaşasak evde dinlemek bile bir hayaldi. Oysa bugün müzik her anımızda bizimle birlikte olabiliyor. Yaşadığımız günün bir çeşit soundtracki haline geliyorlar bir nevi.

Müzikle ilişkimiz teknolojiyle birlikte kökünden değişti. Aslında teknolojiyi geniş anlamıyla aldığımızda müzik tarihin başından bu yana teknolojiyle şekillendi. Ama bu muhtemelen çok daha uzun başka bir bölümün konusu. Bu bölümde biz daha çok müzikle günlük hayatımızdaki ilişkimizin nasıl değiştiğine bakacağız biraz. Ve değişen bu ilişkinin müziği nasıl değiştirdiğine.

Farklı okumalar yapmak elbette mümkün ama benim seçtiğim iki mihenk taşı var. Kayıt ve kulaklık. İlk konumuz elbette kayıt.

Şu anda beni her nereden dinliyorsanız bir şekilde sesimi duyuyorsunuz. Şu anda önümdeki mikrofona ulaşan ses dalgalarım çeşitli aşamalardan, çeşitli platformlardan geçerek bir şekilde sizin kulağınıza kadar ulaşıyor. Aslına bakarsanız şu anda duyduğunuz benim böyle kelimeleri sonsuza kadar tekrar edecek, zamanda sıkışıp kalmış bir versiyonum.

Ses kayıt cihazlarının ilk örnekleri 1800'lerin ikinci yarısında ortaya çıkıyor. Bu tarihin öncesinde meydana gelen milyonlarca, binlerce yıllık insanlık tarihinde hiçbir sesin kaydına sahip değiliz. Oysa takvimler 1857 yılını gösterdiğinde Fransız bir mucit olan Scott de Martinville tarihteki ses kaydı yapabilen ilk aleti icat etti. Fonotograf.

ve 3 yıl sonra 1860 yılında tarihte bilinen ilk ses kaydını yaptı. Fonotografın bugün bildiğimiz kayıt cihazlarından farkı yakaladığı sesleri yalnızca bir kağıda aktarabiliyor olmasıydı. Yani kaydedilen sesi fonotograf teknolojisiyle dinlemek mümkün değildi.

2008 yılına dek tarihçiler Martinville'in adını pek bilmiyorlardı aslına bakarsanız. Ama 2008 yılında bir kütüphanenin arşivlerinde Martinville'in 1860 yılında yaptığı Fransızca bir folk şarkısının kaydına ulaştılar. Şimdi...

tarihteki bu ilk ses kaydını sizinle burada paylaşmayacağım. İki sebebi var bunun. İlki, bence bu ses kaydı çok creepy, çok ürkütücü bir kayıt. Rahatsız olmanızdan çekiniyorum doğrusu. Bu yüzden dilerseniz siz eğer ilgileniyorsanız bu sesle tarihteki ilk ses kaydı diye bir googlayıp kendiniz dinleyin.

İkinci sebepse Martinville'in aldığı kaydın neredeyse hiç seçilemiyor oluşu. Fonotograf sesin kaydedilmesini sağlayan araçların ilkiydi. Haliyle fazlasıyla kirli kayıtlar yapıyordu ve kaydettiği sesleri de geri çalamıyordu. İşte bu yüzden olsa gerek fazla ses getirmedi tarihte. Bu nedenle Martinville yerine başka bir mucidin ismini ses kayıt teknolojileriyle birlikte anıyoruz. Çok meşhur bir isim.

Thomas Edison. Edison'ın 1877'de icat ettiği fonograf, tarihteki ilk ses kayıt cihazlarından biri. Ve şimdi dinleyeceğiniz ses ise tarihteki ilk kayıtlardan biri.

Dinlediğiniz bu ses bizzat Thomas Edison'ın sesi. Fonograf yakaladığı seslerin titreşimini bal mumu kaplı bir silindir üzerinde özel iğneleriyle kanallar açarak kaydediyordu. Üstelik başka bir iğne yardımıyla kaydedilen bu sesleri tekrar oynatabiliyordu. Edison'ın bu icadı ve ardından gelişen kayıt teknolojileri müzikle olan ilişkimizi kökünden değiştirdi. Nasıl mı?

Her şeyden evvel ses kaydının ortaya çıkışından önce müzik hep bir aktivite oldu. Ressamlar bir manzarayı ellerindeki yağlı boyalarla boyayarak dondurabilirlerdi. Ve dondurdukları bu resme tarihte yaşanmış bir anın belgesi olarak bakabilirdiniz. Ama ses için aynı şey geçerli değildi. Ses zamanda yayılıyordu ve zaman akışkandı. Bir türlü dondurulup sabitlenemiyordu.

Müzik bir aktivite olduğu için canınız müzik dinlemek istediğinde canlı müzik yapan birilerini dinlemekten başka çareniz yoktu. Ortada bir müzisyen ya da enstrüman ve müzik yapma performansı yoksa müzik de yoktu.

Haliyle müzik, insanların hayatında bugünkü kadar sık etkileşime girdikleri bir kavram değildi. Müziği bir aktivite olmaktan çıkarıp onu yakalayan, onu zamanda donduran, sabitleyen kayıt teknolojisi aynı zamanda onu objeleştirdi.

müzik artık üretilip tüketilebilen hatta alınıp satılabilen sabit bir obje haline gelmişti. Ama bunun da ötesinde kayıt teknolojilerinden önce müzik mekana ve mekanın koşullarına bağlıydı. Ve besteciler çoğu zaman mekanın koşullarını hesaba katarak besteler yapıyordu. Kendinizi devasa bir salonun içinde hayal edin.

Salonun içi bomboş olsun. Sesiniz böyle bir ortamda nasıl çıkardı? Bol bol yankı duyacağınız bir atmosfer burası. Ses dalgaları boş salonun içinde özgürce hareket ediyor ve nihayet duvarlara çarptığında sekerek sizin kulağınıza geri dönüyor. İşte Orta Çağ Avrupa'sında yaşayan sıradan bir insanın müzikle en sık temas ettiği yerlerden biri. Böyle yankılı bir atmosfere sahipti.

devasa kubbeleri ve sesi yansıtan taştan duvarlarıyla kiliseler ve katedrallerden söz ediyorum. Yankılanma süresinin çoğu zaman 4 saniyeyi aştığı böyle bir ortamda duyduğumuz her ses bir süre havada asılı kalır ve ses manzarasının bir parçası olur. Mekanın akustiği doğal olarak müziğin nasıl duyulduğunu etkiler.

Sesler belli şekillerde duyulduğu için, besteciler de buna uygun besteler hazırlarlar. Böyle yankılı bir akustikte, çok sık değişen notalara sahip bir beste, sesler üst üste binip çakıştıkça, kaçınılmaz olarak kakafoniye, uyumsuzluğa ve bir ses yığınına davetiye çıkarabilir.

Dolayısıyla bu tür bir akustiğin içinde kulağa en iyi gelen şey genellikle çok uzun notaların kullanıldığı, çok uyumsuz seslere kaymayan modal müziktir.

Nitekim dönemin dini bestecileri de kompozisyonlarını her zaman bu akustik etkiyi ve mekanın doğasını hesaba katarak yazdılar. Ani ve önemli değişikliklerden kaçınan, yavaş yavaş gelişen melodiler yankılı bir akustikte çalışıyordu ve üstüne üstlük uhrevi de bir ambiyans yaratıyordu. Bir taşla iki kuş. İşte kayıt teknolojisinin ortaya çıkması müziği bu mekansal bağından kopardı.

Artık onu dinlemek için bir müzisyene, bir enstrümana ihtiyacınız yoktu. Evinizin salonunda, kanepeye uzanmış bir şekilde gramofonunuz ya da pikabınızdan dinleyebilirdiniz. Müzik, sanatçının performansından bağlarını koparmıştı artık. Ve tabii mekanla da bağlarını koparmıştı. Artık besleciler, mekanın akustiğine hapsolmak zorunda değildi. Diledikleri besleyi, duyulmasını istedikleri herhangi bir şekilde besteleyebilirlerdi.

Teknoloji yalnızca müzikle insanlığın ilişkisini değil, müziğin sesini de değiştirmişti. 30'lu yıllarda çoğu insan ya radyoda ya da evdeki fonograflarda müzik dinliyordu. İnsanlar muhtemelen bu cihazlarda yaşamları boyunca şahsen duyabileceklerinden çok çok daha fazla miktarda ve çok daha fazla çeşitlilikte müzik dinlediler.

Müzik artık herhangi bir canlı performanstan tamamen bağımsız hale gelmişti. Veya daha doğrusu duyulduğu bağlam bir oturma odası ve bir müzik kutusu haline gelebilirdi.

Bugün geldiğimiz noktada ise bunun çok daha ötesine geçtik. Artık bir oturma odasında bir plak ya da radyo dinlemek için bir araya gelmiyoruz. Bunun yerine her birimizin kalitesi sürekli artan ve maliyeti de sürekli azalan bir çift küçük taşınabilir hoparlörü var. Evet kulaklıklardan söz ediyorum. Müzikle ilişkimizi değiştiren ve müziğin sesini değiştiren bir başka teknolojik icattan. Ama kısa bir aradan sonra.

Kulaklığın tarihi 1900'lerin başına kadar gidiyor. İlk olarak askeri amaçlarla kullanılmış. Ama bir sıradan dünyalıların hayatına girişi daha çok Sony'nin 1979 yılında o meşhur Walkman'in ilk modelini piyasaya sürmesiyle başlıyor.

anlamda taşınabilir müzik o günden beri hayatımızda. Kulaklıklarımız sağ olsun artık yolda yürüyüş yaparken bile kimseye rahatsızlık vermeden kendi kendimize müziğimizi dinleyebiliyoruz. Düşünsenize bundan 100 yıl önce bu saçmalama canım denilebilecek türde bir şeydi.

Kayıt teknolojisiyle birlikte müziğin mekanla ve mekanın akustiğiyle ilişkisinin azaldığını söylemiştik ama yine de bu ilişki tümüyle ortadan kalkmamıştı.

Kulaklıkların hayatımıza girişine dek müzik dinlemek çoğu zaman sosyal bir etkinlik olmayı sürdürdü. Elbette tek başınıza evinizde otururken de pikabınızdan müzik dinleyebilirdiniz ama ses öyle ya da böyle bir hoparlörden çıkıp sizin kulağınıza ulaşmadan önce bir mekanı doldurmak zorundaydı. Oysa kulaklığın amacı dinleyicinin kulağına bir başkasının duyamayacağı bir ses vermekti.

Bu amaç, müziği tarihteki toplumsal rolünden keskin bir şekilde ayırdı. Müzik, tarihin başından beri dansla birlikte el ele yürüdü hep. Bir mekanda, bir arada müzik dinleyen insanların arasında sosyal bir bağ kurma imkanı sağladı. Oysa kulaklıklar, müziğin bu sosyal tarafını bir paranteze almanıza olanak tanıdılar. Kulaklıkla dinlenen müzik, sosyalliğin değil, mahremiyetin ve bireyselliğin sembolü oldu daha çok.

Bireyselleşmiş, kişiselleşmiş müzik hem dinleyen için hem de etrafında dolaşanlar için bir nevi kalkan oluşturma gücüne sahip. E öyle ya, kulaklık takan insanların meşgul olduklarını ya da rahatsız edilmek istemediklerini varsayarız. Kulaklık, kendi içinde bir mesajı barındıran bir icat bu yüzden. Takıldığı zaman, buradayım ama ayrıyım mesajını veriyor bir nevi.

Aynı zamanda müziği dilediğimiz her an hayatımızın içine dahil etmemize de olanak tanıyor. Ama tüm bunları yapmasının yanında müziğin sesini, soundunu da değiştiriyor. Nasıl mı? Örneğin 70'lerde bir plağa kaydedilmiş bir albümü. Bugün kulaklıkla dinlediğimizde aynı keyfi alamayız. Bunun en büyük sebebi 70'lerde basılan bir plağın kulaklıktan dinlenmek amacıyla kaydedilmemiş olmasında yatıyor.

Ha kulaklık, ha hoparlör. Ne farkı var? diye mi soruyorsunuz? Hoparlörler kulaklıklarla kıyaslandığında çok ama çok daha büyüklerdir ve ses üretmeleri için yapıları itibariyle akustik bir alana, bir boşluğa sahiplerdir. Kulaklıklarsa çok daha küçüktür ve akustik bir alana değil, doğrudan kulağa müziği iletir.

İşte bu önemli fark müziğin nasıl algılandığına dair muazzam bir etkiye sahip. Özellikle bas sesler kendilerini duyurabilmek için akustik bir alana ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden küçük hoparlörler daha düşük frekansları yani pes sesleri üretmekte zorlanırlar. Büyük hoparlörler ise tam tersi. Onlar da yüksek frekansları üretmekte zorlanırlar.

İşte tam da bu nedenle subwooferlar daha büyük boyutlardayken sıradan hoparlörler çok daha küçüktür. Aynı konsept kulak içi kulaklıklar için de geçerli. Kulaklıkların hoparlörleri çok daha küçük olduğundan pes sesleri yani o düşük frekansları aslında üretemiyorlar. E iyi de biz bas sesleri yine de duyabiliyoruz. Ses mühendisleri kulaklıktan normalde şöyle duymanız gereken bas sesleri

daha keskin hale getirerek midlerini yükselterek şöyle duymanızı sağlıyorlar. Kulaklığın

müzikle etkileşimi sonucu 21. yüzyıl müziği her zaman olduğundan daha keskin hatlara sahip, daha köşeli bas tonlarla bezeli bir hale bürünüyor.

Müziğin bundan sonraki evrimi hangi yönde olacak bunu kestirebilmek oldukça güç. Kulaklıklar son dönemlerde yeni teknolojilere alan açtılar ve bu teknolojilerin bazıları müziğin geleneksel özelliklerini örneğin mekansallığı yeni bir yaklaşımla ele alarak müziğe yeni bir yön vermeye başladılar. Örneğin Dolby'nin Atmos teknolojisi ya da Apple'ın son dönemlerde AirPod'larına eklediği uzamsal ses.

Bunlar müziği yeniden mekanla ilişkilendiren, üstelik bunu bireysel bir perspektifte yani kulaklık teknolojisinin içinde gerçekleştiren şeyler. Bu teknolojilerden doğacak yeni teknolojilerin müziğe nasıl bir yön verebileceğini kestirmek şimdilik güç. Ama müziğin teknolojiyle birlikte evrimi yeni bir kırılmanın hiç de uzak olmadığını söylüyor.

Hepimiz bireysel olarak iyi ve yeterli olmak istiyoruz. İleriye gitmek, insan olmanın önemli bir parçası sonuçta. Fakat bu özelliğimiz derin bir kaygı hissine de sürükleyebiliyor bizi. 111 Hz'in bu bölümünde kişisel gelişim ve gelecek kaygısı konularına farklı bir perspektiften bakıyoruz. Böylesi süreçlerde küçük adımların nasıl büyük etkiler yaratabileceği üzerinde duruyoruz.


Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Özgür Yılgür

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------

Bu bölüm Garanti BBVA Emeklilik hakkında reklam içermektedir.

214 - Kendine Yatırım Yapmanın Formülü

Walter White, Tony Soprano, June Osborne gibi ekran başında izlerken desteklediğimiz, hatta bağ kurduğumuz anti kahramanlarla gerçek hayatta karşılaşsak ne olurdu? Muhtemelen arkamıza bakmadan kaçardık. Peki ama ahlaki açıdan kusurlu, hatta suç işleyen bu "anti kahramanları" neden bu kadar seviyoruz? 111 Hz’in bu bölümünde mitolojik hikayelerden modern psikoloji deneylerine, Carl Jung’un "gölge benlik" kavramından neoliberalizmin etkilerine uzanan bir yolculuğa çıkıyor; içimizdeki karanlık yanla yüzleşmemizi sağlayan bu karakterlerin cazibesinin ardındaki sırları keşfediyoruz.


Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Kevser Yağcı Biçici

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

213- Anti Kahramanları Neden Severiz?

Breaking Bad ve Better Call Saul gibi yapımlardan tanıdığımız Vince Gilligan, son günlerde yeni dizisi Pluribus ile gündemde. Bir mutluluk salgınında, yaşananlara tek itiraz eden Carol'ın hikâyesini izlediğimiz bu dizi, bize insan ve topluluk olmaya dair çok önemli sorular soruyor. 111 Hz'in bu bölümünde Pluribus'un tartışmamızı istediği bazı kavramlara odaklanıyoruz. Tüm dünyaya karşı gelebilmenin yollarını arıyoruz.


Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Özgür Yılgür

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

212 - Tüm Dünyaya Karşı Gelebilir misin: Pluribus

111 Hz'in bu bölümünde, hepimizin zaman zaman içine düştüğü o tanıdık hissi inceliyoruz: Bir yere, bir topluluğa ve hatta kendimize bile ait hissedememe hali. Antik kabilelerden modern şehirlere, dijital kalabalıklardan kendi iç dünyamıza uzanan bu yolculukta, aidiyet duygusunun nasıl değiştiğine ve kendine ait olmanın ne demek olduğuna bakıyoruz. 



Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Aslı Candaş

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

211- Kendine Ait Olmak

111 Hz'in bu bölümünde, Ursula K. Le Guin'in kült bilimkurgu romanı Rüyanın Öte Yakası dünyasına gidiyor; gerçekliği rüyalarıyla değiştirebilen George Orr ve onun idealist terapisti Dr. Haber'la tanışıyoruz. Acaba iyileştirme arzusu, tehlikeli şekilde tanrıcılık oynamaya dönebilir mi? Güç zehirlenmesi ve narsisizm arasındaki farklar üzerinden; kusursuzluk istemine karşı karanlıkta dahi akışta kalabilmek mümkün mü, sorusuna cevap arıyoruz. 



Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Maya Gedik, Gülşah Dim

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

210 - Gerçekliği Değiştirme İdeali: Rüyanın Öte Yakası

Bir parça beden ve bir parça ruh... Dr. Victor Frankenstein'ın esas gayesi bu ikisini birleştirip, yaşamı yeniden var etmekti. Onun hikayesi korku ve bilim kurgu dünyasının yarattığı en derin sorgulamayı da beraberinde getirmişti. 111 Hz'in bu bölümünde Frankenstein'ın hikayesinden yola çıkarak insanın komplekslerine, kibrine ve tanrısal mükemmeliyeti arayışını anlamaya çalışıyoruz. Bu gizemli yolculukta insan benliğine dair cevapları arıyoruz.



Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Özgür Yılgür

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

209 - İçimizdeki Canavar ve Mesih Kompleksi: Frankenstein

19 Ekim 2025 Pazar günü sabahın erken saatlerinde Louvre Müzesi'nde yaşanan soygun tüm dünyada büyük bir yankı uyandırdı ve şu soruyu da beraberinde getirdi: Sanat hırsızları, ünlü tabloları, eşsiz eserleri çalan kişiler onları neden çalıyor? Herkesin tanıdığı, dünyaca ünlü tabloları öylece satmaları mümkün olmadığına göre motivasyonları ne olabilir? 111 Hz'in bölümünde sanat hırsızlığının ardındaki psikolojiyi, tarihin en şaşırtıcı soygunlarını ve kaybolan eserlerle birlikte silinen hikayeleri anlatıyoruz.



Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Kevser Yağcı Biçici

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

208 - Sanat Hırsızlığı ve Ünlü Soygunlar

Artık hayatı sürekli ekranlar üzerinden takip ediyoruz. Dijitalleşen dünya yaşantımızı epey kolaylaştırdı hiç şüphesiz. Ancak derinlerde bir yerde bizi diğer türlerden ayıran sosyal bir varlık olma özelliğimizi de etkilemeye başladı. 111 Hz'in bu bölümünde dijitalleşmenin sosyal ilişkilerimize olan etkisine odaklanıyor, bu sürece alternatif olarak doğan Unplugged Akımı'nın doğuşunu inceliyoruz.


Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Özgür Yılgür

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

207 - Ekranı Kapat: Unplugged Akımı

Ülkemizin çok değerli sporcular yetiştirdiği aşikar, son yıllarda ise takım sporlarında en çok ses getirenlerden biri A Milli Kadın Voleybol Takımımız. Kazandıkları kupalar kadar, kendilerinden emin duruşlarıyla birlik hissini ve kadın olmanın gücünü yeniden tanımlıyorlar. Peki bu dönüşüm nasıl oldu? Yani nasıl oldu da voleybol, diğer takım sporlarından kendini sıyırıp hepimizin ortak kalp atışına dönüştü? 111 Hz'in bu bölümünde voleybolun geçmişini, tarihe damga vuran maçları ve voleybolu yaygınlaştıran faktörleri inceliyoruz.









Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Aslı Candaş

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

206- Biz Neden Voleybol Ülkesiyiz? 

Şehrin dışında kalan tekinsiz plajda verdiğimiz mola, bizi hiçbir kategoriye uymayan "Kayıp Şey" ile karşılaştırıyor. Rutinin, kuralların ve betonarmenin hüküm sürdüğü gri bir dünyada, tanıştığımız ilginç yaratığı yuvasına götürmek için Shaun Tan'in etkileyici eseri içerisinde bir maceraya çıkıyoruz. 111 Hz'in bu bölümünde;  yapacak daha önemli işleri olanların arasında, kayıp şeyin aslında ne olduğunu keşfedeceğiz. 



Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Gülşah Dim

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Yapımcı: Podbee Media



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

205 - Yapacak Daha Önemli İşleri Olanlara: Kaybolmanın Hikayesi

İnsanlar olarak tarihin başından beri hikayeler dinler ve hikayeler anlatırız. EvimdekiPsikolog.com desteğiyle sunduğumuz bu bölümde, hikayelerimizin hayatımızı, hayatımızınsa hikayelerimizi nasıl etkilediğini konuşuyoruz. Çünkü her birimiz "hayat hikayemiz" adını verdiğimiz başyapıtımızın yazarlarıyız. Peki ya hikayelerimizin içine sıkışırsak ne olur? Yeniden öykümüzün kahramanı olmak için neler yapmak gerekir?



Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Berkant Gültekin

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Müzik Seçimleri: Kutay Çilesiz

Yapımcı: Podbee Media



Bu podcast, çevrimiçi terapi platformu evimdekipsikolog.com hakkında reklam içerir.

evimdekipsikolog.com’da herkes için, her yerde ve her zaman psikolojik destek sağlayan ruhunuza ve bütçenize uygun psikologlarla tanışmak, BARISOZCAN15 kodu ile ilk seansınızı %15 indirimle görüntülü veya mesajlaşarak dakikalar içerisinde başlatmak için tıklayın.



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!

43 - Kendi Hikayemizi Yazmak

Öyle hikayeler vardır ki onları sadece dinleyerek anlayabilirsiniz. Barış Özcan, sanat, tasarım ve teknoloji dünyasından en sıradışı hikayeleri paylaştığı "111 Hz" ile sizleri eşsiz bir işitsel yolculuğa davet ediyor. Kulaklıklarınızı takın ve yepyeni bir deneyime hazır olun.

Barış Özcan ile 111 Hz

Gözler bazen yanıltıcı olabilir, peki ya kulaklar? Bu bölümün işte bu: İşitsel İllüzyonlar. Onları dikkatli dinlediğimizde farkedebiliriz, ama bazen o kadar tanıdıklardır ki illüzyon olarak bile görmeyiz. Bu bölümde illüzyonları duyacağız. Kulaklıklarınızı takmayı unutmayın.



Sunan: Barış Özcan

Hazırlayan: Berkant Gültekin

Ses Tasarım ve Kurgu: Metin Bozkurt

Müzik Seçimleri: Cemre Dalyan

Yapımcı: Podbee Media






Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Podcast'e Soru Sor

Kaydet - Dinle - Gönder

Bildirimler

Barış Özcan ile 111 Hz

Her hafta eklenen yeni bölümleri kaçırma!