Kafanızı göğe kaldırın ya da bakışlarınızı denize çevirin. Derin, iç açan bir mavilik görürsünüz. Fakat bu bir zamanlar "şarap koyusu" ya da yalnızca "parlak ve geniş" gibi sıfatlarla tanımlanıyordu. Mavi diye bir kelime, hatta böyle bir renk yoktu. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde bir rengin keşif hikayesine tanık oluyoruz. Mavinin zaman içindeki sosyolojik yerini ve bugün ifade ettiklerini değerlendiriyoruz.









Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!



------ Podbee Sunar -------

Bu podcast reklam içermektedir.

Maviyi Kim İcat Etti?

Bir deniz düşünün. Göz alabildiğine uzanan bir su kütlesi. Hafifçe kıpırdanıyor. Gökyüzü bulutlu. Güneş yok. Ve bir şair bu görüntüyü şöyle tarif ediyor. Şarap koyusu deniz. Şarap koyusu renkte deniz mi olurmuş demeyin. Bu tabir yaklaşık 2800 yıl öncesine. Homeros'a aitti. Ve onun denizleri asla mavi değildi. Evet, bizimle aynı denize bakıyordu o da. Ama şarap koyusuydu onun için bu renkler. Ha keza gökler de öyleydi. Gökyüzü için parlak ve geniş derdi Homeros. Fakat hiçbir zaman mavi dememişti. Çünkü onun dünyasında maviye ait ayrı bir kelime yoktu. Buna benzer şeyleri yalnızca Yunan edebiyatında değil, başka uygarlıkların metinlerinde de görüyoruz aslında. Renkler vardır. Siyah, beyaz, kırmızı. Ama göğün ve denizin rengine dair bildik tarifler bulamayız o metinlerde. Bu bize basit bir bilgi sunmakla kalmaz. Önemli bir kırılmayı da gösterir aslında. İnsanlık tarihinin bir döneminde mavi ayrı bir renk olarak düşünülmüyordu. Evet fiziken vardı ama henüz kültürde doğmamıştı. Belki de bu yüzden Homeros'un o ilk cümlesi bu kadar etkileyiciydi. Şairin baktığı deniz bizim baktığımız denizle aynı. Ama gördüğü şey farklıydı. Dünyayı paylaşan iki zihin arasında bir kelimelik bir mesafe vardı yani. Ve o kelime henüz icat edilmemişti. Peki nasıl oldu da tanrısal göklerin rengi önce isim aldı sonra anlam kazandı? Bu rengin doğada neredeyse hiç bulunmamasının ama kutsallığın semboli haline gelmesinin arkasında ne vardı ki? Hadi gelin birlikte mavinin doğuşuna tanık olalım sizinle. Evet, bugün bir rengin izini süreceğiz sizinle. Bunun için de bir pigmenting keşif anından başlamamız gerekiyor. Eski bir fırının içinden yükselen o ilk mavi dumanı anlatacağım size. Yer Antik Mısır. Zaman yaklaşık 2600 yıl öncesi. Burada yaşayan zanaatkarlar Nil Nehri'nin kıyılarında renkli duvar resimleri çizermiş. Günlerden bir gün taşları ezip ısıtarak daha önce görülmemiş bir şey elde etmişler. Mat bir parlaklık. Soğuk ama derin. Kutsal ama uzak. Egyptian Blue yani Mısır Mavisi. Tarihte ilk kez insanlar doğada var olmayan bir rengi yaratmıştı böylece. Bir tür pigment büyüsüydü bu onlar için. Fakat aslında yaptıkları kimyasal bir sentezdi. Kalsiyum, bakır, kum ve ısıyı bir araya getirmişlerdi. Böylece ortaya daha önce ismi bile olmayan bir renk çıkmıştı. Fakat bu rengi her yere sürmemişti antik Mısırlılar. Zira her tablonun, her evin, her giysinin hakkı değildi bu renk. Sadece tapınaklarda, tanrı figürlerinde ve ölülerin saraylarında kullanılmış mısır mavisi. Çünkü bu sıradan bir renk değilmiş onlar için. Görünmeyeni görünür kılma gücüne sahipmiş. Bu yüzden de mavi artık sadece bir pigment değil, bir statü işareti, sınıfsal bir sınır, hatta tanrısal bir doku haline gelmiş. Anlayacağınız mavi rengi üretildiği andan itibaren bir anlam kazanmış. Fakat bu haliyle mavi hala yaygın değildi. Üretimi zordu zira. Öncelikle pahalıydı. Elde etmesi de zaman alıyordu. Bundan sebep mavi rengi binlerce yıl boyunca yoksul kesimlere ulaşamamıştı. Tırnak içinde sıradan insanlar için yukarıdaydı bu renk. Gökte, yüksek duvarlarda, ikonların arka planında. Ulaşılmaz bir yerdeydi ve belki de bu yüzden kutsaldı birçokları için. Antik Mısır dönemlerinden kalan mezar duvarlarına bakarsınız. Tanrıların teni altın, saçları siyahtır ve mavi fonların üzerine resmedilmiştir. Sonsuzlukla, gökle ve öte dünyayla özdeşleşmiştir yani bu renk. Fakat renklerin yolculuğu burada bitmemişti. Hatta bu sadece bir başlangıçtı. Başka bir renk, benzer bir hikayeyle, farklı bir şekilde karşımıza çıkacaktı. Bir salyangozun içinden damlayan bambaşka bir tonla. Mor renginden bahsediyoruz. Mor, tarihte her zaman çok büyük bir statüs simgesi olmuştu aslında. Zira doğada bulunan mor pigmentinin tek kaynağı bir deniz salyangozuydu. Morex adı verilen bu küçük canlının içinden damla damla mor sıvı çıkıyordu. Bu da her bir gram boya için on binlerce salyangoz demekti. Dolayısıyla tıpkı mısır mavisi gibi morun da üretimi zaman alıyordu. İş gücü ve tabii ki para istiyordu. Bunun da etkisiyle mor renkli kıyafetler giymek bir ayrıcalık haline gelmişti. Öyle ki Roma İmparatorluğunda mor renk kullanımı kanunlarla sınırlandırılmıştı. Başta senatörler ve generaller de giyebiliyordu bu rengi. Fakat en sonunda yalnızca İmparatorun hakkı oldu mor renk giyinmek. Aynı dönemlerde Bizans'da İmparator çocukları mor odada doğan anlamına gelen Porpirogenitus unvanını alıyordu. doğum mekanı bile bu renkle anılır olmuştu. Anlayacağınız artık sadece renkli kumaşlar değil, iktidar da giyilebiliyordu. Bu noktada maviye tekrar dönelim biz. Bu renk de Mısır'dan çıktıktan sonra Avrupa'da benzer bir yol izlemişti. Ortaçağ Avrupa'sında mavi pigmenti hala pahalıydı. Fakat artık daha ulaşılabilir olmuştu. Mesela Katolik kiliselerinin çoğunda Meryem Ana figürü maviye bürünmüştü. Yine kutsallığın temsiliydi bu renk. Fakat artık saflık ve alçak gönüllülük gibi kavramları da sembolize ediyordu. Bu temsil de bir tercih değil, maliyetli bir ayrıcalıktı aslında. Sanatçılar, Madonna'yı ne kadar derin bir maviyle boyarlarsa eserleri de o kadar gösterişli, o kadar içten, o kadar bağışa değer oluyordu. Bu yüzden ortaçağ boyunca mavi pigment kiliselerde en değerli rengi temsil etmeye başlamıştı. Ultramarin diyorlardı bu renge. Yani deniz ötesinden gelen. Afganistan'dan taşınan lapis lazuli taşından üretiliyordu bu renkte. Altınla yarışır haldeydi artık. Hatta çoğu zaman doğrudan altının yerine bile geçiyordu. Ortaçağ Avrupa'sında mavi bir renk olmaktan çıkmıştı bu sayede. Artık bir karar, temsil edilen bir araçtı. Kim mavi giyebilir, kim giyemez? Kimin tanrısı mavidir, kiminki toprak renginde? Bunlar önemli sorulardı o günlerde. Yani renk yavaş yavaş kimliğin bir parçası olmaya başlamıştı. Bu durum zamanla öyle bir noktaya gelmişti ki bir çocuğa baktığında onun cinsiyetini bile giydiği şeylerin renginden tahmin etmeye çalışır olmuştu insanlık. Ama burada bir sorun vardı. Tuhaf bir karmaşa. Onu da kısa bir aradan sonra anlatacağım size. Evet, renkler kimliğin bir parçası olmuştu dedik en son değil mi? Hatta bir noktada çocukların cinsiyeti bile giydikleri kıyafetlerin rengi üzerinden tahmin edilebiliyordu. İşte burada enteresan bir durum var. Bugün pembeyi kız, maviyi erkek çocukları giyer diyebiliyoruz değil mi? Yani global anlamda toplumsal algımız öyle çalışıyor. Böyle kodlanmış zihnimize. Ama işte tarihin büyük bir bölümünde bu tam tersiydi. Size garip gelecek belki ama 20. yüzyılın başına kadar Avrupa'da pembe kıyafetler erkek çocuklar için üretilirdi. Bunun da şöyle bir sebebi var. Pembe kırmızının yumuşatılmış haliydi. Kırmızı ise savaş, cesaret ve güç anlamına geliyordu. Pembe de onun genç formuydu aslında. Mavi ise kutsal olanın, kırılganlığın ve korumanın dengiydi o dönemde. Ama sonra her şey değişti. 20. yüzyılın ortalarında vitrinler yeni bir fikirle doldu. Bebek reyonları pastel tonlar arasında bir ayrım yapmaya başladı. Mavi erkek çocuklara, pembe kızlara. Bugün tartışmasız gibi görünen bu dağılım zamanında sadece bir tercihti aslında. Hem de oldukça yeni bir tercih. Çünkü 1900'lerin başında tam tersini öneren kataloglar vardı. Pembe daha güçlü, daha dikkat çekici sayılıyor. Bu yüzden erkek bebeklere yakıştırılıyordu. Mavi ise sakin ve zarif bulunulduğu için kız çocuklarına uygun görülüyordu. İşte bu algı bir gün yön değiştirdi. Bir kampanya, bir mağaza, bir alışkanlığı. Renkler yeniden etiketlenmişti. Ve bu etiketler tekrar edildikçe gerçek tanıttı. Bugün bir çocuk mavi giydiğinde ne görüyoruz? Renk mi? Cinsiyet mi? Yoksa sadece ezberlenmiş bir şey mi? İşin garibiyse şu, tüm bunlara rağmen hala görmeyi objektif bir şey sanıyoruz. Oysa görmek nesneyle değil, bağlamla ilgili bir şeydir. Bakın bu fark 2015 yılında beklenmedik bir biçimde ortaya çıktı aslında. Bu elbise ne renk dediğimde herkes aynı elbiseyi hatırlamıştır eminim. Malum ortalık epey bir karışmıştı. Beyaz fonda basit bir elbise fotoğrafıydı bu. Kimileri net bir şekilde altın ve beyaz diyordu rengini. Kimileri ise elbisenin renginin mavi ve siyah olduğuna emindi. Aynı görüntü, aynı ışık, aynı piksel var. Ama iki farklı gerçeklik söz konusuydu yani. Bunun da sebebi beynimizin çalışma şekliyle alakalı aslında. Şöyle ki beynimiz ışığı doğrudan işlemez. Her gelen görüntüye bir tahmin, bir düzeltme uygular. Arka plan ışığını hesaba kadar, gölgeyi telafi eder. Ve en önemlisi de alıştığı dünyaya göre karar verir. Kimi beyin o elbisenin gölgede olduğunu varsayar, kimi doğrudan gün ışığında çekildiğini. Sonuçsa farklı kararlar, farklı renkler ve farklı gerçeklikler. Bu sadece internetteki bir tartışma değildi aslında. Aynı mekanizma tarih boyunca da iş başındaydı. Renkleri ayırt edemeyen diller, göğü başka türlü tanımlayan kültürler. Baktığı şeyleri kendi diliyle değerlendiren, dünyayı kendi rengiyle gören zihinler hep vardı. Çünkü renk dediğimiz şey ışığın bir sonucu değil, kültürün, dilin ve hafızanın da birleşimidir aslında. Bu yüzden de görmek sadece bakmak değil, seçmektir. Şimdi en başa dönelim. Kafanızı kaldırıp bir göğe baksanıza. Ya da yakınlarınızda varsa bakışlarınızı denize bir çevirsenize. O maviliğe bakınca ne görüyorsunuz? Bir renk mi? Bir duygu mu? Bir sınıf, bir aidiyet ya da bir öyküyü mü? Belki hepsini görüyorsunuzdur. Belki de hiçbirini. Ama kesin olan şu, gördüğünüz şey doğal değil. Hepsi sizin yetiştiğiniz kültürden, zihninizde dolaşan fikirlerden filtrelenen şeyler. Ve tüm bunların hiçbiri tesadüf değil.

Bir deniz düşünün. Göz alabildiğine uzanan bir su kütlesi. Hafifçe kıpırdanıyor. Gökyüzü bulutlu. Güneş yok. Ve bir şair bu görüntüyü şöyle tarif ediyor. Şarap koyusu deniz. Şarap koyusu renkte deniz mi olurmuş demeyin. Bu tabir yaklaşık 2800 yıl öncesine. Homeros'a aitti.

Ve onun denizleri asla mavi değildi. Evet, bizimle aynı denize bakıyordu o da. Ama şarap koyusuydu onun için bu renkler. Ha keza gökler de öyleydi. Gökyüzü için parlak ve geniş derdi Homeros. Fakat hiçbir zaman mavi dememişti. Çünkü onun dünyasında maviye ait ayrı bir kelime yoktu. Buna benzer şeyleri yalnızca Yunan edebiyatında değil, başka uygarlıkların metinlerinde de görüyoruz aslında.

Renkler vardır. Siyah, beyaz, kırmızı. Ama göğün ve denizin rengine dair bildik tarifler bulamayız o metinlerde. Bu bize basit bir bilgi sunmakla kalmaz. Önemli bir kırılmayı da gösterir aslında. İnsanlık tarihinin bir döneminde mavi ayrı bir renk olarak düşünülmüyordu. Evet fiziken vardı ama henüz kültürde doğmamıştı.

Belki de bu yüzden Homeros'un o ilk cümlesi bu kadar etkileyiciydi. Şairin baktığı deniz bizim baktığımız denizle aynı. Ama gördüğü şey farklıydı. Dünyayı paylaşan iki zihin arasında bir kelimelik bir mesafe vardı yani. Ve o kelime henüz icat edilmemişti. Peki nasıl oldu da tanrısal göklerin rengi önce isim aldı sonra anlam kazandı?

Bu rengin doğada neredeyse hiç bulunmamasının ama kutsallığın semboli haline gelmesinin arkasında ne vardı ki? Hadi gelin birlikte mavinin doğuşuna tanık olalım sizinle.

Evet, bugün bir rengin izini süreceğiz sizinle. Bunun için de bir pigmenting keşif anından başlamamız gerekiyor. Eski bir fırının içinden yükselen o ilk mavi dumanı anlatacağım size. Yer Antik Mısır. Zaman yaklaşık 2600 yıl öncesi. Burada yaşayan zanaatkarlar Nil Nehri'nin kıyılarında renkli duvar resimleri çizermiş.

Günlerden bir gün taşları ezip ısıtarak daha önce görülmemiş bir şey elde etmişler. Mat bir parlaklık. Soğuk ama derin. Kutsal ama uzak. Egyptian Blue yani Mısır Mavisi. Tarihte ilk kez insanlar doğada var olmayan bir rengi yaratmıştı böylece. Bir tür pigment büyüsüydü bu onlar için. Fakat aslında yaptıkları kimyasal bir sentezdi.

Kalsiyum, bakır, kum ve ısıyı bir araya getirmişlerdi. Böylece ortaya daha önce ismi bile olmayan bir renk çıkmıştı. Fakat bu rengi her yere sürmemişti antik Mısırlılar. Zira her tablonun, her evin, her giysinin hakkı değildi bu renk. Sadece tapınaklarda, tanrı figürlerinde ve ölülerin saraylarında kullanılmış mısır mavisi. Çünkü bu sıradan bir renk değilmiş onlar için. Görünmeyeni görünür kılma gücüne sahipmiş.

Bu yüzden de mavi artık sadece bir pigment değil, bir statü işareti, sınıfsal bir sınır, hatta tanrısal bir doku haline gelmiş. Anlayacağınız mavi rengi üretildiği andan itibaren bir anlam kazanmış. Fakat bu haliyle mavi hala yaygın değildi. Üretimi zordu zira. Öncelikle pahalıydı. Elde etmesi de zaman alıyordu. Bundan sebep mavi rengi binlerce yıl boyunca yoksul kesimlere ulaşamamıştı.

Tırnak içinde sıradan insanlar için yukarıdaydı bu renk. Gökte, yüksek duvarlarda, ikonların arka planında. Ulaşılmaz bir yerdeydi ve belki de bu yüzden kutsaldı birçokları için. Antik Mısır dönemlerinden kalan mezar duvarlarına bakarsınız. Tanrıların teni altın, saçları siyahtır ve mavi fonların üzerine resmedilmiştir. Sonsuzlukla, gökle ve öte dünyayla özdeşleşmiştir yani bu renk.

Fakat renklerin yolculuğu burada bitmemişti. Hatta bu sadece bir başlangıçtı. Başka bir renk, benzer bir hikayeyle, farklı bir şekilde karşımıza çıkacaktı. Bir salyangozun içinden damlayan bambaşka bir tonla. Mor renginden bahsediyoruz.

Mor, tarihte her zaman çok büyük bir statüs simgesi olmuştu aslında. Zira doğada bulunan mor pigmentinin tek kaynağı bir deniz salyangozuydu. Morex adı verilen bu küçük canlının içinden damla damla mor sıvı çıkıyordu. Bu da her bir gram boya için on binlerce salyangoz demekti. Dolayısıyla tıpkı mısır mavisi gibi morun da üretimi zaman alıyordu. İş gücü ve tabii ki para istiyordu.

Bunun da etkisiyle mor renkli kıyafetler giymek bir ayrıcalık haline gelmişti. Öyle ki Roma İmparatorluğunda mor renk kullanımı kanunlarla sınırlandırılmıştı. Başta senatörler ve generaller de giyebiliyordu bu rengi. Fakat en sonunda yalnızca İmparatorun hakkı oldu mor renk giyinmek. Aynı dönemlerde Bizans'da İmparator çocukları mor odada doğan anlamına gelen Porpirogenitus unvanını alıyordu.

doğum mekanı bile bu renkle anılır olmuştu. Anlayacağınız artık sadece renkli kumaşlar değil, iktidar da giyilebiliyordu. Bu noktada maviye tekrar dönelim biz. Bu renk de Mısır'dan çıktıktan sonra Avrupa'da benzer bir yol izlemişti. Ortaçağ Avrupa'sında mavi pigmenti hala pahalıydı. Fakat artık daha ulaşılabilir olmuştu.

Mesela Katolik kiliselerinin çoğunda Meryem Ana figürü maviye bürünmüştü. Yine kutsallığın temsiliydi bu renk. Fakat artık saflık ve alçak gönüllülük gibi kavramları da sembolize ediyordu. Bu temsil de bir tercih değil, maliyetli bir ayrıcalıktı aslında. Sanatçılar, Madonna'yı ne kadar derin bir maviyle boyarlarsa eserleri de o kadar gösterişli, o kadar içten, o kadar bağışa değer oluyordu.

Bu yüzden ortaçağ boyunca mavi pigment kiliselerde en değerli rengi temsil etmeye başlamıştı. Ultramarin diyorlardı bu renge. Yani deniz ötesinden gelen. Afganistan'dan taşınan lapis lazuli taşından üretiliyordu bu renkte. Altınla yarışır haldeydi artık. Hatta çoğu zaman doğrudan altının yerine bile geçiyordu.

Ortaçağ Avrupa'sında mavi bir renk olmaktan çıkmıştı bu sayede. Artık bir karar, temsil edilen bir araçtı. Kim mavi giyebilir, kim giyemez? Kimin tanrısı mavidir, kiminki toprak renginde? Bunlar önemli sorulardı o günlerde. Yani renk yavaş yavaş kimliğin bir parçası olmaya başlamıştı.

Bu durum zamanla öyle bir noktaya gelmişti ki bir çocuğa baktığında onun cinsiyetini bile giydiği şeylerin renginden tahmin etmeye çalışır olmuştu insanlık. Ama burada bir sorun vardı. Tuhaf bir karmaşa. Onu da kısa bir aradan sonra anlatacağım size. Evet, renkler kimliğin bir parçası olmuştu dedik en son değil mi? Hatta bir noktada çocukların cinsiyeti bile giydikleri kıyafetlerin rengi üzerinden tahmin edilebiliyordu.

İşte burada enteresan bir durum var. Bugün pembeyi kız, maviyi erkek çocukları giyer diyebiliyoruz değil mi? Yani global anlamda toplumsal algımız öyle çalışıyor. Böyle kodlanmış zihnimize. Ama işte tarihin büyük bir bölümünde bu tam tersiydi. Size garip gelecek belki ama 20. yüzyılın başına kadar Avrupa'da pembe kıyafetler erkek çocuklar için üretilirdi.

Bunun da şöyle bir sebebi var. Pembe kırmızının yumuşatılmış haliydi. Kırmızı ise savaş, cesaret ve güç anlamına geliyordu. Pembe de onun genç formuydu aslında. Mavi ise kutsal olanın, kırılganlığın ve korumanın dengiydi o dönemde. Ama sonra her şey değişti. 20. yüzyılın ortalarında vitrinler yeni bir fikirle doldu. Bebek reyonları pastel tonlar arasında bir ayrım yapmaya başladı.

Mavi erkek çocuklara, pembe kızlara. Bugün tartışmasız gibi görünen bu dağılım zamanında sadece bir tercihti aslında. Hem de oldukça yeni bir tercih. Çünkü 1900'lerin başında tam tersini öneren kataloglar vardı. Pembe daha güçlü, daha dikkat çekici sayılıyor. Bu yüzden erkek bebeklere yakıştırılıyordu. Mavi ise sakin ve zarif bulunulduğu için kız çocuklarına uygun görülüyordu.

İşte bu algı bir gün yön değiştirdi. Bir kampanya, bir mağaza, bir alışkanlığı. Renkler yeniden etiketlenmişti. Ve bu etiketler tekrar edildikçe gerçek tanıttı. Bugün bir çocuk mavi giydiğinde ne görüyoruz? Renk mi? Cinsiyet mi? Yoksa sadece ezberlenmiş bir şey mi? İşin garibiyse şu, tüm bunlara rağmen hala görmeyi objektif bir şey sanıyoruz.

Oysa görmek nesneyle değil, bağlamla ilgili bir şeydir. Bakın bu fark 2015 yılında beklenmedik bir biçimde ortaya çıktı aslında. Bu elbise ne renk dediğimde herkes aynı elbiseyi hatırlamıştır eminim. Malum ortalık epey bir karışmıştı. Beyaz fonda basit bir elbise fotoğrafıydı bu. Kimileri net bir şekilde altın ve beyaz diyordu rengini. Kimileri ise elbisenin renginin mavi ve siyah olduğuna emindi.

Aynı görüntü, aynı ışık, aynı piksel var. Ama iki farklı gerçeklik söz konusuydu yani. Bunun da sebebi beynimizin çalışma şekliyle alakalı aslında. Şöyle ki beynimiz ışığı doğrudan işlemez. Her gelen görüntüye bir tahmin, bir düzeltme uygular. Arka plan ışığını hesaba kadar, gölgeyi telafi eder. Ve en önemlisi de alıştığı dünyaya göre karar verir.

Kimi beyin o elbisenin gölgede olduğunu varsayar, kimi doğrudan gün ışığında çekildiğini. Sonuçsa farklı kararlar, farklı renkler ve farklı gerçeklikler. Bu sadece internetteki bir tartışma değildi aslında. Aynı mekanizma tarih boyunca da iş başındaydı. Renkleri ayırt edemeyen diller, göğü başka türlü tanımlayan kültürler.

Baktığı şeyleri kendi diliyle değerlendiren, dünyayı kendi rengiyle gören zihinler hep vardı. Çünkü renk dediğimiz şey ışığın bir sonucu değil, kültürün, dilin ve hafızanın da birleşimidir aslında. Bu yüzden de görmek sadece bakmak değil, seçmektir. Şimdi en başa dönelim. Kafanızı kaldırıp bir göğe baksanıza. Ya da yakınlarınızda varsa bakışlarınızı denize bir çevirsenize.

O maviliğe bakınca ne görüyorsunuz? Bir renk mi? Bir duygu mu? Bir sınıf, bir aidiyet ya da bir öyküyü mü? Belki hepsini görüyorsunuzdur. Belki de hiçbirini. Ama kesin olan şu, gördüğünüz şey doğal değil. Hepsi sizin yetiştiğiniz kültürden, zihninizde dolaşan fikirlerden filtrelenen şeyler. Ve tüm bunların hiçbiri tesadüf değil.

1919'un bir gününde John B. Watson sokakta yürürken köpeklerden aşırı korkan bir çocuk gördü. Bu göründü anında aklına kazınmış, ilerleyen günlerde bazı sorulara dönüşmüştü.  "Acaba yeni doğmuş bir bebek, evcil hayvanlardan korkar mı? Böyle bir korku doğuştan var olabilir mi? Yoksa bu korku sonradan mı öğrenilir?" İşte bu sorular bugün yapılsa gerçekleştirenin de, gerçekleşmesine izin verenin de yıllarca hapishanede yatmasına neden olacak bir dizi deneye zemin hazırlamıştı. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde o deneylerin hikayesine odaklanıyor, Little Albert Deneyi'ni inceliyoruz.



 Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Psikoloji Tarihinin En Tartışmalı Meselesi: Little Albert Deneyi

Percy Spencer, cebindeki fıstıklı bir atıştırmalık sayesinde birçok evin baş köşesinde yerini almış bir cihaz icat etti: mikrodalga fırın. Peki nasıl oldu da, bu elektromanyetik dalgalar bir anda dünden kalan yemeği ısıttığımız bir cihaza dönüştü? Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde, bilim ile gerçek yaşamın doğrudan kesiştiği bu mucizevi aletin acayip hikayesine beraber bir yolculuk yapıyoruz.





Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------



Bu podcast reklam içermektedir.

Kazara Mucize: Mikrodalga Fırın

Elon Musk'ın yirmi yıldır neredeyse tek bir takıntısı var: Mars’a ulaşmak. Son bir yıldır ise, varıldığında ne olacağı konusundaki çalışmalarını hızlandırdı. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde; Musk'ın zihnine ve projelerine bir yolculuk yapıyoruz. Bakalım Musk, çılgın planlarını gerçekleştirebilecek mi? Yoksa bu sadece 21. yüzyılın en büyük bilim kurgu hikayesi olarak mı kalacak?





Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------

Bu podcast reklam içermektedir.

Kalkın! Mars'a Gidiyoruz!

Üç milyar insanı kurtaracağınızı bilseydiniz ölür müydünüz? Ya da milyarlarca insanın hayatını kurtarmak için masum bir insanı öldürmek zorunda kalsaydınız yapar mıydınız? Hiçbir Şey Tesadüf Değil’in bu bölümünde zor ahlaki kararları verme süreçlerimizi, farklı felsefi bakış açılarına göre inceliyoruz. 



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

 Üç Milyar İnsanı Kurtaracağınızı Bilseydiniz Ölür Müydünüz?

İkinci Dünya Savaşı'nın karanlık günlerinde, Almanya'nın Hillersleben kasabasında, Nazi rejiminin en gizli ve tehlikeli silah araştırma merkezlerinden biri saklanıyordu. İçeride 150 mühendis ve fizikçi, günün her saati durmaksızın çalışıyordu. Peki, bu bilim insanları neyin peşindeydi? Bu gizli üssün duvarları ardında ne saklanıyordu? Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde, Nazilerin araştırma merkezine yakından bakıyoruz. 



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

Nazilerin Gizli Projesi - Sonnengewehr

Bugün gökyüzüne baktığımızda ışıklar, yıldızlar her yerde. Oysa bu manzara, evrenin yolculuğunun yalnızca küçük bir kesiti. Peki, bu görkemli şölen nasıl başladı? Yıldızlardan önce evrende neler vardı? İşte bu bölümde, evrenin karanlıktan ışığa uzanan hikayesini birlikte keşfedeceğiz.



Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

 İlk Işığın Öyküsü

İnsanlar trajik bir olay karşısında yardım edebilecek durumdayken, neden harekete geçmeyi seçmiyor?  “Seyirci Kalma Etkisi” aslında bize ne anlatıyor? Kitty Genovese’in hikâyesinden Rosa Parks’ın direnişine uzanan bu bölümde, küçük bir kıvılcımın nasıl büyük dönüşümler başlatabileceğini keşfediyoruz. 










Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

Kalabalıkta Kaybolan Sorumluluk: Seyirci Kalma Etkisi

Borderline Kişilik Bozukluğu; bir gün zirvede, ertesi gün dipte yaşanan duyguların, tutarsız bağların ve içten içe kemiren boşluk hissinin olduğu bir deneyim. Çoğu zaman anlaşılmayan veya yanlış etiketlenen bu tablo, gerçekte çok daha derin bir hikâye barındırıyor. Peki sınırda olmak, aslında bize ne söylüyor?








Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

Borderline Kişilik Bozukluğu

4,5 milyar yıl öncesine gidiyoruz; her şeyin karanlık olduğu, gökyüzünü ateşin ve taşların doldurduğu zamana. Havanın içi yanık taş kokusuyla doluydu. Sanki gökten hiç bitmeyen bir yağmur yağıyor ama bu yağmur damlalardan değil, ateşten, külden ve çığlık gibi yankılanan çarpışmalardan oluşuyordu. Peki, böylesine yanan ve parçalanan bir dünyadan nasıl oldu da yaşam doğdu?








Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

Yaşam Mucizesi Nasıl Başladı?

Felaketler, yangınlar, pandemi, savaşlar… Bir sürü acı, yığınla sorun… Tüm bunlar bizi derin sorgulamalara da itiyor elbette. Teknolojik gelişmelerle birlikte bu sorgulamalar da form değiştirdi tabii ki. Artık yaşadığımız hayatın bir video oyun tasarımcısı tarafından yaratıldığını düşünenler de var. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde biz de aynı sorgulamayı yapıyoruz. Fizikten felsefeye, bilim kurgudan inanç sistemlerine kadar uzanıp; "Acaba bir oyunun içinde mi yaşıyoruz?" sorusunu kendimize soruyoruz.




Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

Bir Video Oyunun İçinde Olabilir miyiz?

Bir kağıt parçası, algılama şeklimizi nasıl değiştirebilir? Söz konusu haritalar olduğunda bu soruya verebileceğimiz cevabın ucu bucağı yok. Dünya'nın coğrafi okumasını yaptığımız bu araçların çok büyük bir kısmı, esasında gerçeği yansıtmıyor. Haritalar siyasi bir kararı ya da stratejik bir aracı temsil ediyor aslında. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in 100'üncü bölümünde adımızın hakkını verip, haritaların matematiğine odaklanıyoruz. Bir kağıt parçasının, hayata bakış şeklimizi ve dünya algımızı nasıl şekillendirdiğini konuşuyoruz.








Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!



------ Podbee Sunar -------

Bu podcast reklam içermektedir.

Haritalar Zihinlerimizi de Çizer

İnsanlık tarihini değiştiren bazı keşifler sanki bir rastlantıymış gibi anlatılır. Halbuki hiçbir şey tesadüf değil. İşte biz de bu yüzden buradayız. Cengiz Çalışkan, nam-ı diğer Bebar Bilim ve Podbee Media'nın beraber hazırladığı ve bu podcast serisinde bizi bugüne getiren tüm bilimsel, kültürel, toplumsal dönüm noktalarından geçeceğimiz büyük bir yolculuğa çıkıyoruz.

Hiçbir Şey Tesadüf Değil

İnsan zihni büyük sayılarla başa çıkmakta iyi değildir pek. Garip ve ender rastlanan olaylarla karşılaştığında, hemen anlam yüklemeye başlar. Tesadüf der kimi zaman. Bazen kader, bazen mucize diye tanımlar bu tür durumları. Fakat çoğu zaman bu mucizeler, yeterince tekrar eden sistemlerde, kaçınılmaz olan şeylerdir aslında. Hiçbir Şey Tesadüf Değil'in bu bölümünde, sırtımızı istatistik bilimine dayıyoruz. Rastlantının gerçekliğini sorguluyor, istatistiğin neye çare olup, neyi yok saydığını değerlendiriyoruz.





Tüm bölümler ve daha fazlası için ⁠⁠podbeemedia.com⁠⁠'u ziyaret et!



----- Podbee Sunar -------


Bu podcast reklam içermektedir.

Podcast'e Soru Sor

Kaydet - Dinle - Gönder

Bildirimler

Hiçbir Şey Tesadüf Değil

Her hafta eklenen yeni bölümleri kaçırma!