Kendi kendime oynadığım bir yeni yıl oyunum var, bu ilhamı Nietzsche’nin bengidönüş kavramından aldım. Onun sunduğu bu öğretiden yola çıkarak her 1 Ocak’ta oturup kendime “Ya bu hayatı sonsuza dek tekrar tekrar yaşamak zorunda olsaydım?” diye soruyorum. Bu bölüm benden size felsefi bir yeni yıl hediyesi olsun.


See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Ya Aynı Hayatı Sonsuza Dek Tekrar Tekrar Yaşamak Zorunda Olsaydın?

Nedenlerini anlamadan, belki de hiçbir nedeni olmadan... ...kendisini bu dünyaya fırlatılmış halde bulanların programı... ...dünyaya fırlatıldıkta yeni bir seriye başlıyoruz. Felsefe ile terapi. Eğlenceli program ofisimizden de görebileceğiniz gibi... ...ben bu seride terapist koltuğunda değil... ...Freud'un o meşhur koltuğunda oturmuş bir haldeyim. Özetle tedavi etmeyi denediğimiz hasta esasen benim. Bugün 2 Ocak 2024. Tarihler birbiri ardına hızla geçip giderken hala neden burada olduğumuz ve ne yapmamız gerektiğine dair kesin yanıtlarımız yok. Anneannemin de dediği gibi yuvarlanıp gidiyoruz. Şimdi düşündüm de yuvarlanıp gitmek ne kadar bilgece bir söz bu arada. Biri bir şey, bir neden itmiş bilmiyoruz. Aristoteles'in ilk neden olan tanrısı gibi. Ve o nesne ivme kazanmış, hareket başlamış ve Newton'un da yasalarında söylediği gibi hareketli bir cisme dış kuvvet etki etmedikçe o yuvarlanıp giden kaya hızlı doğrusal hareketine devam edecek. Anneanneme bak, hem metafizik bir problem hem de fiziğe işaret eden çılgın bir soru ortaya atıyor. Yuvarlanıp gidiyor muyuz? Niye yuvarlanıyoruz? Nasıl başlamış diye düşünmek de zaten bu programın işi ya. Şimdi her senenin son günü ve ilk gününde yuvarlanıp gitmelerimiz dışında düşünmeyi sevdiğim bir oyunu paylaşmak istiyorum. Aslında bu oyun tam olarak bir oyun değil, bir filozofun öğretisinden aldım ve onu bir yılbaşı oyunu haline getirdim. Kimin diyeceksiniz? Oyun Nietzsche'den, mevcut tüm değerleri alaşağı eden bir yaşam felsefesi ve değerler sistemi yaratmak konusunda bana kalırsa en cesur hamleleri yapan 19. yüzyılın parlak filozofu Nietzsche'den. ve fikrinin adı bengi dönüş. Tercümesi biraz zor. O yüzden ebedi tekrar, ebedi tekerrür olarak da düşünebiliriz. Nietzsche bu düşüncesinden farklı yerlerde bahsediyor aslında ama en açık ifadesini Şen Bilim adlı eserinin 341. paragrafında görüyoruz. Öncelikle paragrafı okuyacağım. Sonrasında buradan nasıl bir oyun çıkarttığımıza ve bunun yılbaşıyla nasıl bir alakası olduğuna bakacağız. Şöyle diyor Şen Bilim'de Nietzsche. Ya bir gün, belki de bir gece, bir iblis ruhunun en derin yalnızlığında seni yakalayıp dese ki, şimdi yaşamakta olduğun ve bugüne kadar yaşadığın şu hayat, bir kere daha ve sayısız kereler daha yaşamak zorunda kalacağın hayattır. Yeni hiçbir şey olmayacak. Tersine, hayatında sözcüklere sığmayacak kadar küçük ya da büyük ne varsa, her acı, her sevinç, her düşünce ve iç çekiş, hatta bu örümcek ve ağaçların arasında beliren şu ay ışığı ve hatta şu an ben ve kendim, hepsi aynı sırayla ve aynı sonuçlar üreterek sana geri dönecek. Varoluşun kum saati sonsuza dek tekrar tekrar ters çevrilecek. Ve sen onun içindeki bir kum tanesinden başka bir şey olmayacaksın. Şaşırıp kalır, sonra dişlerini gıcırdatıp böyle söyleyen iblise lanet mi okursun? Yoksa sen iyi birisin ve bu şimdiye kadar duyduğum en ulvi şeydi yanıtını mı verirsin? Eğer bu düşünceye kendini kaptırırsan seni değiştirecektir ama belki de ezecektir. Kendine ve hayata karşı bu nihai onay, bu mühürden başka hiçbir şey için bu kadar yanıp tutuşmayacak hale geldiğin oldu mu? Ben bu fikirden bir yerlerde böyle seneler önce YouTube'da bahsetmiştim. Topluluk sekmesinde bir şey yazmıştım. Sen berbat bir cinsin ve bundan daha kötü hiçbir fikir duymadım demiştim. Şimdi bu fikrin kaynağı ne? Ve hem ateist varoluşçulukla hem de Hinduizm ile ilişkisine biraz buna bakacağım. Bizim bu felsefenin izinde yolculuk projesiyle yaptığımız doğu bağlantılarımızı da özlemişsinizdir diye düşünüyorum. Bir iki aydır ara verdik. Nietzsche bu paragrafla ne anlatmaya çalıştım? Aslında onun bengi dönüş düşüncesine bakmamız ya da ebedi tekerrür düşüncesine bakmamız için bazı filozofları hatırlamamız gerek ve bu filozoflardan bir tanesi bizim de bu podcast programında konuştuğumuz Heraklitos. Bildiğiniz gibi Nietzsche bir antik Yunan uzmanı ve o yüzden hem antik Yunan filozoflarını hem Yunan mitolojisini gayet iyi biliyor ve onun bengi dönüş düşüncesini Dionysosçulukla ve Heraklitos'la birlikte yorumlamamız gerekir. Çünkü bu iki öğretide de aslında ebedi tekrar düşüncesi vardır. Yani esas olan şey varlığın kendisi olmaktan ziyade oluştur ve oluş hiçbir başlangıca bağlı olmayan hiçbir nihai sona ulaşmaya da çalışmayan bir süreçtir değil mi? sürecin kendi dinamiklerini yaratması, bir plana bağlı olmaksızın tekrar tekrar yaşanması fikri elbette Nietzsche'yi de etkiliyor. Çünkü Dionysosçuluğa göre de doğanın döngüleri sonsuz kez tekrarlanacak, yozlaşma ve bozulma evreleri bile yüceltilir. Hatırlayın konuşmuştuk Apollon ve Dionysos ikiliğini kurmuştu Nietzsche. Apollon ölçünün, oranın, aklın, düzenin temsilcisi olan bir tanrı iken Dionysos kendinden geçmenin, yozlaşmanın, sarhoşluğun tanrısıydı. Hayatı tek bir açıdan ele almak değil de onu hem Apolloncu hem de Dionysosçu bir açıdan ele almamız gerektiğinden bahsederdi zaten Nietzsche ve antik Yunan düşüncesindeki insan kavrayışına da oldukça uygun bir durumdu bu. O yüzden hayatı evetlemek, hayatı olumlamak veya hayata katlanmak dediğimizde Nietzsche'nin kastettiği şey, başımıza gelen felaketlerin her birinin de hayata içkin olduğunu fark etmek ve öylesine yüce bir seviyeye ulaşmak ki bu felaketlere karşı bile kocaman bir evet diyebilmek. Neden Dionysosçuluktan ötürüm? Başka bir yerde Nietzsche şöyle söylüyor, doğada yasalar olduğunu söylemekten kaçınalım çünkü orada yalnızca zorunluluklar var, ne buyuran ne buyruğa uyan ne de yasayı çiğneyen var. Orada amaçların olmadığını bildiğinizde rastlantının da olmadığını bilirsiniz. Çünkü rastlantı dünyasının yalnızca amaçlar dünyasının yanı sıra anlamı var. Ölümün yaşama karşı olduğunu da söylemekten kaçınalım. Yaşayan olsa olsa ölünün bir türüdür. Çok da ender bir türüm. Bu kısım beni çok etkiler. Yani biz yaşam ve ölüm ikiliği, gençlik ve yaşlılık ikiliği, iyi ve kötü ikiliği gibi hep zıtlıkları düşünüyoruz ama bu zıtlıkları da kendi başlarına müstakil mevcudiyetleri olan tözlermiş gibi kurguluyoruz. Nietzsche ne yaptı? Bunlar birbirinden ayrı iki töz değil. Aslında oluşun içerisinde biri diğerine dönme potansiyelini barındıran şey dedi. Yani çelişik, zıt gibi görmeksizin onu yine sürece bağlı olarak ele aldı. Yaşayan olsa olsa ölünün bir türüdür dedi. O yüzden doğaya baktığımızda, varlığa baktığımızda burada amaçların olmadığını söyledim ama burada esas olan şey rastlantı da değil mesela. Genellikle ateist felsefeye karşı çıkan dindarlar şey der. E tamam bir amacı yoksa her şey öylesine rastlantılar mı? Bakın bu noktada Nietzsche ne diyecek? Hayır rastlantı da değil. Çünkü rastlantı kavramı ancak yasa veya amaç kavramının varlığıyla birlikte anlamlı. Eğer ki burada amaç yoksa rastlantı da yok. Peki burada ne var? Burada sadece oluş var. Ve bu oluşta aslında kaosun hüküm sürdüğü sonsuz bir akış, sonsuz bir döngüdür. Bu noktada bölüme kısa bir ara verelim, sonrasında devam edeceğiz. Nietzsche'nin çok sevdiği bir şair var Hölderlin, ki Hölderlin'den sonrasında Heidegger'de fazlasıyla esinlenecek. Onun bir şiirinden kesit okuyacağım. Böylelikle konuyu anlayacaksınız. Hatta Dark dizisini izleyenler heyecanlanabilirler bile. Çünkü fikir aynı. Şöyle diyor Hölderlin, işte senin için kader kitabını açacaklar. Git, hiçbir şeyden korkma. Her şey geri döner ve olacaklar zaten tamamlandı. Ve olacaklar zaten tamamlandı. Tam da Dark dizisinde olduğu gibi. Şimdi böyle baktığımızda sanki Nietzsche, doğu felsefesinden de olan esintileriyle birlikte böyle bir reenkarnasyondan söz ediyormuş gibi de düşünülebilinir. Ne dedim? Ebedi bir tekrar, ebedi bir akış var. Her şey döngüler halinde yeniden yeniden başlıyor. Ama onun bahsettiği şey doğulu anlamında ya da Hint felsefesinde olduğu anlamıyla reenkarnasyon bana kalırsa değil. Çünkü reenkarnasyonda bir kişi, bir benlik, atman ne derseniz deyin buna farklı hayatlarda yeniden dünyaya geliyor değil mi? Yani Hinduizm'de Samsara adını verdiğimiz bir döngüsellik vardı ve bu reenkarnasyon aracılığıyla sürekli olarak kendilerini yenileyip aşmaya çalışıyorlar ya ve en sonunda Mokşa, aydınlanmaya ulaşıyorlar. Nietzsche'deki fikir biraz daha bundan farklı. Burada tamamen aynı hayatı sonsuza dek tekrar tekrar yaşama fikrimizden bahsediyor. Şimdi bunu şöyle iki örnekle anlatmak istiyorum. Bir tanesi Black Mirror adlı diziyi izleyenlerin hatırlayabileceği bir sahne. Seneler önce Christmas'da yılbaşında yayınlanan bir bölümü vardı. İsmi de yanılmıyorsam White Christmas olması gerekiyordu. O bölümde suçlular vardı, hapishanedelerdi. Ve bu hapishanede onlara böyle çok çok zorlu hatta kimi zaman eziyet eden parkurlar hazırlanmıştı. Suçlulardan bir tanesi parkuru var gücüyle aşmaya çalışıyor ve en sonunda bitirdiğini zannediyor ve insanlar alkışlamaya başlıyor. Parkur yeniden başlıyor. Çünkü o suçlu her defasında hafızasını kaybediyor ve en başından tüm mücadelesiyle birlikte parkuru tamamlamaya çalışıyor. Hafızanın silinmesi, zamanın göreliliği gibi meselelere de işaret ederken bir yandan da etik bir tartışma başlatıyor bize. Vermeye çalıştığı mesaj şu, bir kez pişman olmak yetmez. White Christmas bölümü Beni Black Mirror bölümleri arasında en etkileyen şeylerden bir tanesiydim. Bölümün senaristleri Nietzsche'nin bengi dönüş temasından mı esinlendi bilmiyorum ama Nietzsche'nin de demeye çalıştığı şey aşağı yukarı buna benzer bir şey. Yani aslında burada Nietzsche'nin vurgulamaya çalıştığı bir fizik yasası değil. Burada evrende bir döngüsel zaman anlayışı vardır diyerek metafizik bir tartışma yürütmeye çalışmıyor bana kalırsa. Benzer bir şeyi Tanrı öldüğü argümanında da yapar. Nietzsche gerçekten Tanrı var mıdır diyerek böyle teist ve ateist felsefeciler gibi argümentatif bir yerden ilerlemez. Orada Tanrı öldüğü ile birlikte kastettiği şey, Tanrı'nın temsil ettiği değerler sisteminin artık geçerliliğini yitirdiği. Benzer bir şey bengi dönüşte de var. Aslında döngüsellik çalışmaları var zamana dair. Yani zamanın lineer değil döngüsel olduğunu söyleyen fizikçiler var. Çünkü zaten bakıldığında Big Bang'de bir başlangıç değil de bilinmeyen bir durumdan bilinen bir zamana geçişi temsil eden bir faz evresi olarak görülüyor. Haliyle Big Bang'de varoluşlar ve yok oluşlar arasında gidip geldiğimiz bir süreç olabilir ama, yine de koca bir ama, Nietzsche'nin ilgisinin zamanın döngüselliğinden ziyade etik bir yası olduğunu düşünüyorum. Peki ne demeye çalışıyor? Black Mirror bölümünde olduğu gibi bir kez pişman olmak yetmez mi, diyor kötümser bir yerden. Aslında benim burada gördüğüm hayatı evetlemeye çalışan bir Nietzsche portresiyle birlikte... ...sahip olduğumuz zamanı pişman olmayacağımız, tekrar tekrar yaşamamız durumunda bile... ...her anını evetleyebileceğimiz bir şekilde tasarlamak. Yani öyle bir yaşa ki, Kant gibi konuşmaya başlayacağım, Kant'ın genel ahlak ilkesi gibi... Öyle bir yaşa ki bu hayatı sonsuza dek tekrar tekrar yaşamak zorunda kalsaydın da hayata koca bir evet demen mümkün olsun. Yani Nietzsche ve Kant'ı birleştirseydik aşağı yukarı böyle bir resim oluşurdu. Çünkü şöyle düşünsenize, yaşadığımız her şey kader olsaydı ne yapardınız? Her anı kabullenmekten, onaylamaktan, sevmekten başka bir çareniz olmazdı. Ya da bugünün yaşadığınız son gün olduğunu bilseydiniz ne yapardınız? Bu durumda da bugünü muhtemelen kendi değerler sisteminizde en anlamlı bir şekilde geçirmeye çalışırdınız. İşte Nietzsche, bengi dönüş dediği bu sistemle zaman gerçekte döngüsel olsun ya da olmasın ahlaki bir fabıl kuruyor ve bize bu zamanı nasıl değerlendirmemiz gerektiğini, nasıl yüce bir yaşam yaratmamız gerektiğini soruyor. O yüzden ben de senenin ilk günlerinde Nietzsche ile birlikte şunu düşünmenizi istiyorum. Hayatınızın şu ana kadar olan bölümünü gözünüzün önüne getirin hızlıca ve hayatınızdaki tüm acıları, tüm sevinçleri ve tüm o sıkıcı detayları tekrar tekrar en başından yaşamanız gerektiğini söyleseydim ne derdiniz? Eğer yanıtınız o no ise belki de 2024'te bir şeyleri değiştirmeye karar verirsiniz. Ya da böyle ortalaması alındığında hayatınızı tekrar tekrar yaşamak yani bir bengi dönüşü hapsolmak o kadar korkutucu gelmiyorsa belki de Nietzsche'nin bahsettiği o yüce yaşamı yaratma konusunda başarılı olmuşsunuz demektir. Ben henüz bu soruyu sorarken içinizde evet veya hayır gibi bir yanıt yükselmiştir. Çünkü aslında her birimiz böylesi konularda yanıtın ne olduğunu içten içe hemen biliyoruz ama bazen bunu dile getirmek zor oluyor. Ufak tefek notlar almayı deneyebilirsiniz. Hangi kısımlarını tekrar tekrar yaşamaktan ders alabileceğinizi veya hangi kısımlarının anlamsız zaman kaybı olduğunu düşünebilirsiniz. 2024'te hepimiz için neşe, barış ve sağlık diliyorum. Gelecek bölümde görüşene dek meraklı kalın.

Nedenlerini anlamadan, belki de hiçbir nedeni olmadan... ...kendisini bu dünyaya fırlatılmış halde bulanların programı... ...dünyaya fırlatıldıkta yeni bir seriye başlıyoruz. Felsefe ile terapi. Eğlenceli program ofisimizden de görebileceğiniz gibi... ...ben bu seride terapist koltuğunda değil... ...Freud'un o meşhur koltuğunda oturmuş bir haldeyim. Özetle tedavi etmeyi denediğimiz hasta esasen benim.

Bugün 2 Ocak 2024. Tarihler birbiri ardına hızla geçip giderken hala neden burada olduğumuz ve ne yapmamız gerektiğine dair kesin yanıtlarımız yok. Anneannemin de dediği gibi yuvarlanıp gidiyoruz. Şimdi düşündüm de yuvarlanıp gitmek ne kadar bilgece bir söz bu arada. Biri bir şey, bir neden itmiş bilmiyoruz. Aristoteles'in ilk neden olan tanrısı gibi. Ve o nesne ivme kazanmış, hareket başlamış ve Newton'un da yasalarında söylediği gibi hareketli bir cisme dış kuvvet etki etmedikçe o yuvarlanıp giden kaya hızlı doğrusal hareketine devam edecek.

Anneanneme bak, hem metafizik bir problem hem de fiziğe işaret eden çılgın bir soru ortaya atıyor. Yuvarlanıp gidiyor muyuz? Niye yuvarlanıyoruz? Nasıl başlamış diye düşünmek de zaten bu programın işi ya. Şimdi her senenin son günü ve ilk gününde yuvarlanıp gitmelerimiz dışında düşünmeyi sevdiğim bir oyunu paylaşmak istiyorum. Aslında bu oyun tam olarak bir oyun değil, bir filozofun öğretisinden aldım ve onu bir yılbaşı oyunu haline getirdim. Kimin diyeceksiniz? Oyun Nietzsche'den, mevcut tüm değerleri alaşağı eden bir yaşam felsefesi ve değerler sistemi yaratmak konusunda bana kalırsa en cesur hamleleri yapan 19. yüzyılın parlak filozofu Nietzsche'den.

ve fikrinin adı bengi dönüş. Tercümesi biraz zor. O yüzden ebedi tekrar, ebedi tekerrür olarak da düşünebiliriz. Nietzsche bu düşüncesinden farklı yerlerde bahsediyor aslında ama en açık ifadesini Şen Bilim adlı eserinin 341. paragrafında görüyoruz. Öncelikle paragrafı okuyacağım. Sonrasında buradan nasıl bir oyun çıkarttığımıza ve bunun yılbaşıyla nasıl bir alakası olduğuna bakacağız. Şöyle diyor Şen Bilim'de Nietzsche.

Ya bir gün, belki de bir gece, bir iblis ruhunun en derin yalnızlığında seni yakalayıp dese ki, şimdi yaşamakta olduğun ve bugüne kadar yaşadığın şu hayat, bir kere daha ve sayısız kereler daha yaşamak zorunda kalacağın hayattır. Yeni hiçbir şey olmayacak. Tersine, hayatında sözcüklere sığmayacak kadar küçük ya da büyük ne varsa, her acı, her sevinç, her düşünce ve iç çekiş, hatta bu örümcek ve ağaçların arasında beliren şu ay ışığı ve hatta şu an ben ve kendim, hepsi aynı sırayla ve aynı sonuçlar üreterek sana geri dönecek.

Varoluşun kum saati sonsuza dek tekrar tekrar ters çevrilecek. Ve sen onun içindeki bir kum tanesinden başka bir şey olmayacaksın.

Şaşırıp kalır, sonra dişlerini gıcırdatıp böyle söyleyen iblise lanet mi okursun? Yoksa sen iyi birisin ve bu şimdiye kadar duyduğum en ulvi şeydi yanıtını mı verirsin? Eğer bu düşünceye kendini kaptırırsan seni değiştirecektir ama belki de ezecektir. Kendine ve hayata karşı bu nihai onay, bu mühürden başka hiçbir şey için bu kadar yanıp tutuşmayacak hale geldiğin oldu mu?

Ben bu fikirden bir yerlerde böyle seneler önce YouTube'da bahsetmiştim. Topluluk sekmesinde bir şey yazmıştım. Sen berbat bir cinsin ve bundan daha kötü hiçbir fikir duymadım demiştim. Şimdi bu fikrin kaynağı ne? Ve hem ateist varoluşçulukla hem de Hinduizm ile ilişkisine biraz buna bakacağım. Bizim bu felsefenin izinde yolculuk projesiyle yaptığımız doğu bağlantılarımızı da özlemişsinizdir diye düşünüyorum. Bir iki aydır ara verdik.

Nietzsche bu paragrafla ne anlatmaya çalıştım? Aslında onun bengi dönüş düşüncesine bakmamız ya da ebedi tekerrür düşüncesine bakmamız için bazı filozofları hatırlamamız gerek ve bu filozoflardan bir tanesi bizim de bu podcast programında konuştuğumuz Heraklitos.

Bildiğiniz gibi Nietzsche bir antik Yunan uzmanı ve o yüzden hem antik Yunan filozoflarını hem Yunan mitolojisini gayet iyi biliyor ve onun bengi dönüş düşüncesini Dionysosçulukla ve Heraklitos'la birlikte yorumlamamız gerekir. Çünkü bu iki öğretide de aslında ebedi tekrar düşüncesi vardır. Yani esas olan şey varlığın kendisi olmaktan ziyade oluştur ve oluş hiçbir başlangıca bağlı olmayan hiçbir nihai sona ulaşmaya da çalışmayan bir süreçtir değil mi?

sürecin kendi dinamiklerini yaratması, bir plana bağlı olmaksızın tekrar tekrar yaşanması fikri elbette Nietzsche'yi de etkiliyor. Çünkü Dionysosçuluğa göre de doğanın döngüleri sonsuz kez tekrarlanacak, yozlaşma ve bozulma evreleri bile yüceltilir. Hatırlayın konuşmuştuk Apollon ve Dionysos ikiliğini kurmuştu Nietzsche.

Apollon ölçünün, oranın, aklın, düzenin temsilcisi olan bir tanrı iken Dionysos kendinden geçmenin, yozlaşmanın, sarhoşluğun tanrısıydı. Hayatı tek bir açıdan ele almak değil de onu hem Apolloncu hem de Dionysosçu bir açıdan ele almamız gerektiğinden bahsederdi zaten Nietzsche ve antik Yunan düşüncesindeki insan kavrayışına da oldukça uygun bir durumdu bu.

O yüzden hayatı evetlemek, hayatı olumlamak veya hayata katlanmak dediğimizde Nietzsche'nin kastettiği şey, başımıza gelen felaketlerin her birinin de hayata içkin olduğunu fark etmek ve öylesine yüce bir seviyeye ulaşmak ki bu felaketlere karşı bile kocaman bir evet diyebilmek. Neden Dionysosçuluktan ötürüm?

Başka bir yerde Nietzsche şöyle söylüyor, doğada yasalar olduğunu söylemekten kaçınalım çünkü orada yalnızca zorunluluklar var, ne buyuran ne buyruğa uyan ne de yasayı çiğneyen var. Orada amaçların olmadığını bildiğinizde rastlantının da olmadığını bilirsiniz.

Çünkü rastlantı dünyasının yalnızca amaçlar dünyasının yanı sıra anlamı var. Ölümün yaşama karşı olduğunu da söylemekten kaçınalım. Yaşayan olsa olsa ölünün bir türüdür. Çok da ender bir türüm. Bu kısım beni çok etkiler. Yani biz yaşam ve ölüm ikiliği, gençlik ve yaşlılık ikiliği, iyi ve kötü ikiliği gibi hep zıtlıkları düşünüyoruz ama bu zıtlıkları da kendi başlarına müstakil mevcudiyetleri olan tözlermiş gibi kurguluyoruz.

Nietzsche ne yaptı? Bunlar birbirinden ayrı iki töz değil. Aslında oluşun içerisinde biri diğerine dönme potansiyelini barındıran şey dedi. Yani çelişik, zıt gibi görmeksizin onu yine sürece bağlı olarak ele aldı. Yaşayan olsa olsa ölünün bir türüdür dedi. O yüzden doğaya baktığımızda, varlığa baktığımızda burada amaçların olmadığını söyledim ama burada esas olan şey rastlantı da değil mesela. Genellikle ateist felsefeye karşı çıkan dindarlar şey der. E tamam bir amacı yoksa her şey öylesine rastlantılar mı? Bakın bu noktada Nietzsche ne diyecek? Hayır rastlantı da değil. Çünkü rastlantı kavramı ancak yasa veya amaç kavramının varlığıyla birlikte anlamlı. Eğer ki burada amaç yoksa rastlantı da yok. Peki burada ne var? Burada sadece oluş var.

Ve bu oluşta aslında kaosun hüküm sürdüğü sonsuz bir akış, sonsuz bir döngüdür. Bu noktada bölüme kısa bir ara verelim, sonrasında devam edeceğiz.

Nietzsche'nin çok sevdiği bir şair var Hölderlin, ki Hölderlin'den sonrasında Heidegger'de fazlasıyla esinlenecek. Onun bir şiirinden kesit okuyacağım. Böylelikle konuyu anlayacaksınız. Hatta Dark dizisini izleyenler heyecanlanabilirler bile. Çünkü fikir aynı. Şöyle diyor Hölderlin, işte senin için kader kitabını açacaklar. Git, hiçbir şeyden korkma. Her şey geri döner ve olacaklar zaten tamamlandı.

Ve olacaklar zaten tamamlandı. Tam da Dark dizisinde olduğu gibi. Şimdi böyle baktığımızda sanki Nietzsche, doğu felsefesinden de olan esintileriyle birlikte böyle bir reenkarnasyondan söz ediyormuş gibi de düşünülebilinir. Ne dedim? Ebedi bir tekrar, ebedi bir akış var. Her şey döngüler halinde yeniden yeniden başlıyor. Ama onun bahsettiği şey doğulu anlamında ya da Hint felsefesinde olduğu anlamıyla reenkarnasyon bana kalırsa değil. Çünkü reenkarnasyonda bir kişi, bir benlik, atman ne derseniz deyin buna farklı hayatlarda yeniden dünyaya geliyor değil mi? Yani Hinduizm'de Samsara adını verdiğimiz bir döngüsellik vardı ve bu reenkarnasyon aracılığıyla sürekli olarak kendilerini yenileyip aşmaya çalışıyorlar ya ve en sonunda Mokşa, aydınlanmaya ulaşıyorlar.

Nietzsche'deki fikir biraz daha bundan farklı. Burada tamamen aynı hayatı sonsuza dek tekrar tekrar yaşama fikrimizden bahsediyor.

Şimdi bunu şöyle iki örnekle anlatmak istiyorum. Bir tanesi Black Mirror adlı diziyi izleyenlerin hatırlayabileceği bir sahne. Seneler önce Christmas'da yılbaşında yayınlanan bir bölümü vardı. İsmi de yanılmıyorsam White Christmas olması gerekiyordu. O bölümde suçlular vardı, hapishanedelerdi. Ve bu hapishanede onlara böyle çok çok zorlu hatta kimi zaman eziyet eden parkurlar hazırlanmıştı.

Suçlulardan bir tanesi parkuru var gücüyle aşmaya çalışıyor ve en sonunda bitirdiğini zannediyor ve insanlar alkışlamaya başlıyor. Parkur yeniden başlıyor. Çünkü o suçlu her defasında hafızasını kaybediyor ve en başından tüm mücadelesiyle birlikte parkuru tamamlamaya çalışıyor.

Hafızanın silinmesi, zamanın göreliliği gibi meselelere de işaret ederken bir yandan da etik bir tartışma başlatıyor bize. Vermeye çalıştığı mesaj şu, bir kez pişman olmak yetmez. White Christmas bölümü Beni Black Mirror bölümleri arasında en etkileyen şeylerden bir tanesiydim. Bölümün senaristleri Nietzsche'nin bengi dönüş temasından mı esinlendi bilmiyorum ama Nietzsche'nin de demeye çalıştığı şey aşağı yukarı buna benzer bir şey. Yani aslında burada Nietzsche'nin vurgulamaya çalıştığı bir fizik yasası değil. Burada evrende bir döngüsel zaman anlayışı vardır diyerek metafizik bir tartışma yürütmeye çalışmıyor bana kalırsa. Benzer bir şeyi Tanrı öldüğü argümanında da yapar. Nietzsche gerçekten Tanrı var mıdır diyerek böyle teist ve ateist felsefeciler gibi argümentatif bir yerden ilerlemez. Orada Tanrı öldüğü ile birlikte kastettiği şey, Tanrı'nın temsil ettiği değerler sisteminin artık geçerliliğini yitirdiği.

Benzer bir şey bengi dönüşte de var. Aslında döngüsellik çalışmaları var zamana dair. Yani zamanın lineer değil döngüsel olduğunu söyleyen fizikçiler var. Çünkü zaten bakıldığında Big Bang'de bir başlangıç değil de bilinmeyen bir durumdan bilinen bir zamana geçişi temsil eden bir faz evresi olarak görülüyor.

Haliyle Big Bang'de varoluşlar ve yok oluşlar arasında gidip geldiğimiz bir süreç olabilir ama, yine de koca bir ama, Nietzsche'nin ilgisinin zamanın döngüselliğinden ziyade etik bir yası olduğunu düşünüyorum. Peki ne demeye çalışıyor? Black Mirror bölümünde olduğu gibi bir kez pişman olmak yetmez mi, diyor kötümser bir yerden.

Aslında benim burada gördüğüm hayatı evetlemeye çalışan bir Nietzsche portresiyle birlikte... ...sahip olduğumuz zamanı pişman olmayacağımız, tekrar tekrar yaşamamız durumunda bile... ...her anını evetleyebileceğimiz bir şekilde tasarlamak. Yani öyle bir yaşa ki, Kant gibi konuşmaya başlayacağım, Kant'ın genel ahlak ilkesi gibi...

Öyle bir yaşa ki bu hayatı sonsuza dek tekrar tekrar yaşamak zorunda kalsaydın da hayata koca bir evet demen mümkün olsun. Yani Nietzsche ve Kant'ı birleştirseydik aşağı yukarı böyle bir resim oluşurdu.

Çünkü şöyle düşünsenize, yaşadığımız her şey kader olsaydı ne yapardınız? Her anı kabullenmekten, onaylamaktan, sevmekten başka bir çareniz olmazdı. Ya da bugünün yaşadığınız son gün olduğunu bilseydiniz ne yapardınız? Bu durumda da bugünü muhtemelen kendi değerler sisteminizde en anlamlı bir şekilde geçirmeye çalışırdınız.

İşte Nietzsche, bengi dönüş dediği bu sistemle zaman gerçekte döngüsel olsun ya da olmasın ahlaki bir fabıl kuruyor ve bize bu zamanı nasıl değerlendirmemiz gerektiğini, nasıl yüce bir yaşam yaratmamız gerektiğini soruyor.

O yüzden ben de senenin ilk günlerinde Nietzsche ile birlikte şunu düşünmenizi istiyorum. Hayatınızın şu ana kadar olan bölümünü gözünüzün önüne getirin hızlıca ve hayatınızdaki tüm acıları, tüm sevinçleri ve tüm o sıkıcı detayları tekrar tekrar en başından yaşamanız gerektiğini söyleseydim ne derdiniz?

Eğer yanıtınız o no ise belki de 2024'te bir şeyleri değiştirmeye karar verirsiniz. Ya da böyle ortalaması alındığında hayatınızı tekrar tekrar yaşamak yani bir bengi dönüşü hapsolmak o kadar korkutucu gelmiyorsa belki de Nietzsche'nin bahsettiği o yüce yaşamı yaratma konusunda başarılı olmuşsunuz demektir.

Ben henüz bu soruyu sorarken içinizde evet veya hayır gibi bir yanıt yükselmiştir. Çünkü aslında her birimiz böylesi konularda yanıtın ne olduğunu içten içe hemen biliyoruz ama bazen bunu dile getirmek zor oluyor. Ufak tefek notlar almayı deneyebilirsiniz. Hangi kısımlarını tekrar tekrar yaşamaktan ders alabileceğinizi veya hangi kısımlarının anlamsız zaman kaybı olduğunu düşünebilirsiniz.

2024'te hepimiz için neşe, barış ve sağlık diliyorum. Gelecek bölümde görüşene dek meraklı kalın.

Bu bölümde, 19 Mart 2025 sonrası Türkiye'deki siyasi atmosferi Michel Foucault'nun teorileri ışığında inceliyorum. Foucault'nun iktidar yapılarına ve söyleme dair analizlerinden yararlanarak iktidarın görünmez sınırlarını görünür kılmayı amaçlıyorum.









Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!

------ Podbee Sunar -------

Bu podcast, Garanti BBVA reklamı içermektedir. Bonus Platinum'un avantajlarını ⁠⁠keşfet⁠⁠!

Bu bölümde, 19 Mart 2025 sonrası Türkiye'deki siyasi atmosferi Michel Foucault'nun teorileri ışığında inceliyorum. Foucault'nun iktidar yapılarına ve söyleme dair analizlerinden yararlanarak iktidarın görünmez sınırlarını görünür kılmayı amaçlıyorum.

------- Podbee Sunar -------

Bu podcast, On Dijital Bankacılık hakkında reklam içerir. Bankacılık On'la Rahat. Dünya Döndükçe EFT-Havale- Fast Ücreti Yok. ON Mobil'i _ndir! 
Bu podcast, Pegasus hakkında reklam içerir. Yeni seyahat rotanı planlamak için hemen https://www.flypgs.com/ ’u veya Pegasus Mobil uygulamasını ziyaret et!
Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. 

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Foucault Felsefesi: Söylemin Düzeni

Bu bölümde, ifade özgürlüğü ile halkı kin ve düşmanlığa teşvik etme arasındaki muğlak sınırları inceliyorum. Öncelikle ifade özgürlüğüne tarihsel felsefe perspektifinden yaklaşıyorum. Ardından, günümüzden örnekler ve farklı ülkeler üzerinden çifte standartları ve bu alandaki temel sorunları ortaya koyuyorum. Son olarak, ifade özgürlüğünün sınırlarının belirlenmesinin iktidar ilişkileriyle nasıl bağlantılı olduğunu ve hangi söylemin meşru kabul edileceğine kimin karar verdiğini tartışıyorum.



Unutmayın, bu sınırları belirlemek aynı zamanda nasıl bir toplumda yaşamak istediğimize karar vermektir.









Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!

------ Podbee Sunar -------

Bu podcast, Garanti BBVA reklamı içermektedir. Bonus Platinum'un avantajlarını ⁠⁠keşfet⁠⁠!

Bu bölümde, ifade özgürlüğü ile halkı kin ve düşmanlığa teşvik etme arasındaki muğlak sınırları inceliyorum. Öncelikle ifade özgürlüğüne tarihsel felsefe perspektifinden yaklaşıyorum. Ardından, günümüzden örnekler ve farklı ülkeler üzerinden çifte standartları ve bu alandaki temel sorunları ortaya koyuyorum. Son olarak, ifade özgürlüğünün sınırlarının belirlenmesinin iktidar ilişkileriyle nasıl bağlantılı olduğunu ve hangi söylemin meşru kabul edileceğine kimin karar verdiğini tartışıyorum.

Unutmayın, bu sınırları belirlemek aynı zamanda nasıl bir toplumda yaşamak istediğimize karar vermektir.

------- Podbee Sunar -------

Bu podcast, On Dijital Bankacılık hakkında reklam içerir. Bankacılık On'la Rahat. Dünya Döndükçe EFT-Havale- Fast Ücreti Yok. ON Mobil'i _ndir! 
Bu podcast, Pegasus hakkında reklam içerir. Yeni seyahat rotanı planlamak için hemen https://www.flypgs.com/ ’u veya Pegasus Mobil uygulamasını ziyaret et!
Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. 

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Felsefede İfade Özgürlüğü ve Sınırları

Bu bölümde seküler kesimde spiritüel pratiklerin neden popülerlik kazandığını sosyolojik ve psikolojik açıdan inceliyorum ve bu akıma katkı sağlayan faktörleri tespit ediyorum. Ayrıca bu yönelimi nasıl bir vizyonla değerlendirmemiz gerektiğine dair bir çerçeve çizmeye çalışıyorum.









Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!

------ Podbee Sunar -------

Bu podcast, Garanti BBVA reklamı içermektedir. Bonus Platinum'un avantajlarını ⁠⁠keşfet⁠⁠!

Bu bölümde seküler kesimde spiritüel pratiklerin neden popülerlik kazandığını sosyolojik ve psikolojik açıdan inceliyorum ve bu akıma katkı sağlayan faktörleri tespit ediyorum. Ayrıca bu yönelimi nasıl bir vizyonla değerlendirmemiz gerektiğine dair bir çerçeve çizmeye çalışıyorum.

------- Podbee Sunar -------

Bu podcast, On Dijital Bankacılık hakkında reklam içerir. Bankacılık On'la Rahat. Dünya Döndükçe EFT-Havale- Fast Ücreti Yok. ON Mobil'i _ndir! 
Bu podcast, Pegasus hakkında reklam içerir. Yeni seyahat rotanı planlamak için hemen https://www.flypgs.com/ ’u veya Pegasus Mobil uygulamasını ziyaret et!
Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. 

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Spiritüalizm Neden Seküler Kesimde Popülerleşti?

Bu bölümde, Londra'daki ilk ecstatic dance deneyimimden yola çıkarak bedenli varoluşumuz üzerine düşünmeye başlıyorum. Batı felsefesi geleneğinin göz ardı ettiği bedene Nietzsche eşliğinde meydan okumanın yollarını araştırırken dansı salt fiziksel bir aktivite olarak değil, yaşamı kutlayan varoluşsal bir duruş olarak ele alıyorum.









Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!

------ Podbee Sunar -------

Bu podcast, Garanti BBVA reklamı içermektedir. Bonus Platinum'un avantajlarını ⁠⁠keşfet⁠⁠!

Bu bölümde, Londra'daki ilk ecstatic dance deneyimimden yola çıkarak bedenli varoluşumuz üzerine düşünmeye başlıyorum. Batı felsefesi geleneğinin göz ardı ettiği bedene Nietzsche eşliğinde meydan okumanın yollarını araştırırken dansı salt fiziksel bir aktivite olarak değil, yaşamı kutlayan varoluşsal bir duruş olarak ele alıyorum.

------- Podbee Sunar -------

Bu podcast, On Dijital Bankacılık hakkında reklam içerir. Bankacılık On'la Rahat. Dünya Döndükçe EFT-Havale- Fast Ücreti Yok. ON Mobil'i _ndir! 
Bu podcast, Pegasus hakkında reklam içerir. Yeni seyahat rotanı planlamak için hemen https://www.flypgs.com/ ’u veya Pegasus Mobil uygulamasını ziyaret et!
Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. 

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Dans Etmesini Bilmeyen Bir Tanrıya İnanamam

Bu bölümde, Dünya Kadınlar Günü vesilesiyle feminizm ve kadın hakları konusunda sıkça karşılaştığımız klişe ve yanlış söylemleri ele alıyorum. "Kadınlar günü kutlamak ayrımcılık" ve "kadın ve erkek biyolojik olarak eşit değil" gibi önermelerin neden geçersiz olduğunu felsefi, tarihsel ve toplumsal bağlamlarla açıklıyorum.









Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!

------ Podbee Sunar -------

Bu podcast, Garanti BBVA reklamı içermektedir. Bonus Platinum'un avantajlarını ⁠⁠keşfet⁠⁠!

Bu bölümde, Dünya Kadınlar Günü vesilesiyle feminizm ve kadın hakları konusunda sıkça karşılaştığımız klişe ve yanlış söylemleri ele alıyorum. "Kadınlar günü kutlamak ayrımcılık" ve "kadın ve erkek biyolojik olarak eşit değil" gibi önermelerin neden geçersiz olduğunu felsefi, tarihsel ve toplumsal bağlamlarla açıklıyorum.

------- Podbee Sunar -------

Bu podcast, On Dijital Bankacılık hakkında reklam içerir. Bankacılık On'la Rahat. Dünya Döndükçe EFT-Havale- Fast Ücreti Yok. ON Mobil'i _ndir! 
Bu podcast, Pegasus hakkında reklam içerir. Yeni seyahat rotanı planlamak için hemen https://www.flypgs.com/ ’u veya Pegasus Mobil uygulamasını ziyaret et!
Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. 

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Neden Erkekler Günü Yok?: Feminizme Dair 4 Yanlış

Bu bölümde Pascal’ın ünlü bahis argümanı üzerinden ilerliyoruz: “Tanrı'nın var olduğuna bahse girerek kazancı ve kaybı tartalım. Bu iki ihtimali değerlendirelim. Eğer kazanırsan, her şeyi kazanırsın; eğer kaybedersen, hiçbir şey kaybetmezsin". Öyle mi? Yoksa bu argüman hatalı mı? Felsefi düşünme pratiğine hoşgeldiniz!

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Tanrı Kumarı: Varsa Hapı Yuttuk mu?

Dijital platformlar sayesinde felsefe akademinin dışına taşarak ilgi gören bir etkinlik haline gelince sürekli birbirine taş atan ve birbirlerinin felsefe yapma biçimlerini eleştiren kişilere rastlamaya başladık. Kimi tarihçi, kimi mantıkçı, kimi epey spekülatif. Bu bölümde akıllardaki bazı soru işaretlerini gidermek adına bazı kategoriler koyarak felsefe ile ilgilenmenin üç haliden söz ediyorum. Hangisi daha münasiptir siz karar verin.



See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Benim Felsefem Senin Felsefeni Döver

Nietzsche, Böyle Buyurdu Zerdüşt adlı eserinde en aşağılanası insanın, artık kendini aşağılamayan olduğunu söyler. Yükselmek için, önce batmak gerektiğini bilmez.

Bu bölümde Nietzsche’nin deve-aslan-çocuk metaforlarını inceleyerek tininin evriminden söz edeceğim, kendimizi aşmak için.



See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Kendi Batışını İstemek

Bu bölümde doğum günümdeki bazı kararlarımdan çıktığım yolda Alan Watts'ın eşliğinde Doğu ve Batı düşüncesindeki aydınlanma ve kurtuluş anlayışları arasındaki çarpıcı farkı inceliyorum. 

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Kahkahada Aydınlanmak

Bu bölümde, küçük bir zeytinden Uzak Doğu'ya uzanan bir zihinsel yolculuğa çıkıyorum ve bu yolda farkındalık ve şimdiki ana odaklanmanın önemi ele alıyorum.


See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Zeytinin İçindeki Evren

Podcast bölümlerime bu sıralar yaşantılarım ilham veriyor. Bu bölümde bir sohbette açılan kıskançlık ile mücadele konusu üzerine düşünüyorum ve bir bakış açısı öneriyorum.


See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Kıskançlığın Zehrine Bir Panzehir Önerisi

Onlarca içerik içerisinden bu seriyi dinlemeye karar verdiğine göre muhtemelen senin de fark edip anlamlandıramadığın bir gerçek var, kendimizi bu dünyaya fırlatılmış halde bulduk. Bu yüzden bu podcastte bildiğimizi sandığımız ama muhtemelen yanıldığımız ya da belki de üzerine hiç düşünmediğimiz ama düşünmemiz gereken konuları ele alacağız.

Felsefenin İzinde

Gündelik hayatta karşılaştığımız sorunları felsefe ile çözme denemesinde bu hafta konumuz stres. Afrika savanalarında yaşayan atalarımız için hayati bir öneme sahip stres gibi bir duygu durumun bugün herbirimizi hastanelik hale getirip ilaç bağımlısı yapan bir kabusa dönüşmesinin izini sürüyor ve bu veba ile felsefe aracılığıyla nasıl başa çıkacağımızı konuşuyoruz. Ben size pek alışılageldik olmayan iki kişisel öneriden bahsetmek istiyorum.

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Podcast'e Soru Sor

Kaydet - Dinle - Gönder

Bildirimler

Felsefenin İzinde

Her hafta eklenen yeni bölümleri kaçırma!