Bilgisel'in bu bölümünde Mustafa Kemal Paşa'yı hedef alan İzmir Suikastı'nın ordu içindeki dengeleri nasıl değiştirdiğini ve İsmet İnönü'nün ilk kez Atatürk'e karşı gelmesine neden olan süreci ele aldık. Hazırsanız başlayalım!



See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

17: Atatürk'e Yapılmaya Çalışılan İzmir Suikastı ve Sonrasında Yaşananlar

Merhaba ben Ali Yağız Baltacı. Bilgisayarda bu hafta Mustafa Kemal Atatürk'ü hedef almaya çalışıp gerçekleşemeyen İzmir suikastini ve sonrasında yaşananları ele aldık. Hazırsanız başlayalım. Mustafa Kemal Paşa'nın milli mücadele dönümünü anlatırken hem nutukta hem de yakın arkadaşlarıyla sohbetlerinde sıkça kullandığı bir ifade vardır. Bir elimde tabanca, bir elimde dar ağacı vardı. Gazi Paşa'nın bu sözünde en ufak bir abartma olduğunu kimse iddia edemez. Zira gerçekten de Andolda yeni bir kurtuluş arama serüveni neresinden tutsanız elinizde kalacak bir kısır döngüydü. Nitekim kendisi de ya istiklal ya ölüm diyerek süreci özetlemişti. Andolda teşkilatlanmak, silahlanmak, kadrolaşmak, yenilgilerin içinde tükenmiş halkı yeni bir mücadeleye inandırmak en zor olandı. Para ve silah bir şekilde bulunurdu ama paşa için en kritik konu Andol'da bu örgütlenmeyi oluşturmak ve yönetmekti. En zoru ise padişah, halife hazretlerinin savaş istemiyor olmasıydı. Üstelik Osmanlı halkı da savaştan bıkmıştı. Uzun yıllardır yenilgi üstüne yenilgi yaşayan imparatorluğun yeni bir savaşı göze alacak dermanı kalmamıştı. Balkan savaşlarında Rum elinin kaybedilmesi, hemen sonrasında Dünya Savaşı'nda imparatorluğun dört bir taraftan hücuma uğraması psikolojik olarak halkı bezdirmişti. Anadolu köylerinde halk kendi arasında şunları söylüyordu. ''Büyük oğlumu Balkan Harbi'nde, ortancıyı Çanakkale'de kaybettim. Küçüğü vermem.'' Andol'da direniş adeta yetim doğmuş bir çocuk gibiydi. Mustafa Kemal Paşa ise 1918 Kasım'ında işgal altındaki İstanbul'a geldi. İmparatorluğun işgal altındaki başkentine geldiği o hazinanı ise şu cümlelerle güllüğüne yazdı. İşgal zırhlar arasından geçip limana çıktım. Bir süre tek başıma yürüdüm. Fazla param yoktu. Perapalas'ta bir odaya yerleştim. Her şeyin mahvolduğunu gören bir adam gibi üzülüyor, mahvolan her şeyin toparlanabileceğini bilerek umutlanıyordum. Her şeyin çaresini bulabileceğini bilen Mustafa Kemal Paşa, bu konuda çaresini uzakta aramadı. Çözümü, liderleri yurt dışına kaçmış, İstanbul'da ve Andolun'un her tarafında sahipsiz, boynu bükük, yılgın ve küskün kalmış ittihatçı kadrolarda buldu. Enverci olarak da adlandırılan bu kadrolar, 1908 devriminden itibaren vatansever düşlerle dolmuş Osmanlı'nın beyin takımıydı. Balkan ve Dünya Savaşı bozgunu sonrası bir kısmı hapse atılmış, bir kısmı öldürülmüş, bir kısmı ise yurt dışına kaçmış yorgun savaşçılar. Mustafa Kemal Paşa'nın iddiacılar arasında çok popüler bir yeri olduğunu söylemek zor. Enver Paşa ile arasının hep limoni olması bir kenara dursun, Mustafa Kemal Paşa, Enver Paşa ve kadrolarına karşı hep mesafeli durmuş ve Enver Paşa'nın aldığı çok sayıda kararı da onaylamadığını belli etmişti. Bunun yanı sıra Enver Paşa'nın adeta bir popstar gibi yükseldiği ve kahramanlaştığı günlerde Mustafa Kemal Paşa Libya çöllerinden Suriye'ye, Muş'tan Çanakkale'ye kelle koltukla savaşan ve siyasetten uzak kalan bir subaydı. Bu yüzden siyasi kariyeri için yatırım yapmaya da zaman bulamamıştı. Tüm bu handikaplara rağmen ittihatçı kadrolar için Mustafa Kemal'e tutunmak dışında başka da bir alternatif pek yoktu. Cemal Paşa, Enver Paşa, Talat Paşa yurt dışındaydı. Kadrolar lidersizdi. İstanbul ve Padişah teslim bayrağını çekmişti. Mustafa Kemal Paşa ise nispeten az yıpranmış bir isimdi. Üstelik Çanakkale'deki başarıları sayesinde Anafartalar kahramanı olarak nam salmıştı. Anadolu'da bir kurtuluş hareketi için ondan daha uygun bir lideri kimse düşünemezdi. İstanbul'da aradığı kurtuluş çarelerini bulamayan Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a çıktıktan sonra vatanın ve milletin istiklali için savaşacağını ilan etti ve tüm vatanperverleri bu hareketin altında buluşmaya çağırdı. Amasya, Erzurum ve Sivas'ta kongreleri toplarken de Ankara'da savaş meclisini açarken de yanında iddihatçılar vardı. İddihatçı kadrolar ise bir taraftan vatanın işgalden kurtulmasını istiyor ve bunun için Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki milli mücadeleye destek veriyor. Diğer taraftansa gerçek liderleri olan Enver Paşa'nın bir an önce gelip Kurtuluş Hareketi'nin liderliğini devralmasını bekliyorlardı. Tüm bunlar yaşanırkense Enver Paşa, Batum'da amcasının evine çekilmiş, sürgün ve mağlup bir komutandı. Anadolu'ya geçemiyordu. Hırs içinde Anadolu'da yaşanan yeni Kurtuluş Hareketi'ni izliyordu. Bir an evvel tekrar silaha sarılmak istiyordu. Enver Paşa'yı durduran ise kendisinden bir yaş küçük amcası Halil Bey oldu. Sovyetlerden Bolşevik Müslümanlarından kurulu bir ordu tahsis etmeyi başaran Enver Paşa'ya ikilik çıkarmayalım, Yunan Polatlı da Ankara'ya girsinler biz de o zaman harekete geçeriz dedi. Batum'da Enver Paşa'nın içi içine sığmazken Ankara'daki durum da farklı değildi. Eskişehir-Kütahya Muharebeleri'nin kaybedilmesi tüm iddihatçıları ayaklandırmıştı. Herkes İsmet Paşa'nın derhal görevden alınmasını istiyordu. Tek kurtuluş Enver'in dönmesi söylentileri duyuluyordu. Mustafa Kemal Paşa o döneme kadar ki en karanlık saatlerini yaşıyordu. Bir tarafta Ankara önlerini dayanmış ve harekete geçmeye hazır büyük Yunan orduları, diğer tarafta Şeyhülislam'ın idam fermanlarını eline alıp millicilerin kellesini isteyen isyancılar, başka bir tarafta ise mecliste Ankara'nın düşmesini bekleyen enver taraftarları. Mustafa Kemal Paşa adeta üç koldan kuşatılmıştı. Paşa bu şartlar altında ordunun başına geçip Polatlı'ya hareket etti. Sakarya Nehri kıyılarına püskürtülen Yunan ordusu Ankara'ya giremedi. Paşa hayatının en zor günlerini bizzat ordunun başına geçerek atlatmıştı. Mustafa Kemal Paşa, Polat'la direnirken Erzurum'da Doğu cephesinin başında bulunan Kazım Paşa'ya bir emir telgrafı gönderdi. Her ne surette olursa olsun Enver'in Anadolu'ya geçmesine müsaade ve müsamaha gösterilmeyecek ve teşebbüs etmesi halinde derhal derdest edilecektir. Mustafa Kemal, Enver Paşa'nın yakalanması durumunda Ankara'ya getirilmesini özellikle istememişti. Zira liderlerinin tutuklandığını haber alan iktidatçılar isyan edebilirdi. Konuyu Kazım Paşa'nın sessizce halletmesini bu yüzden istedi. En zorlu ve sancılı günler geride kalmış, Sakarya kıyılarına püskürtülen Yunan ordusu bir sene sonra Dumlupınar'da inha edilmiş Türkiye Büyük Millet Meclisi orduları coşkuyla İzmir'e girmişti. Mustafa Kemal Paşa başarmıştı. Artık o bir milli kahramandı. Enver Paşa Mustafa Kemal Paşa'nın zaferini efkarlı bir tebessümle ve ihtirasla karşıladı. Peki öyleyse ben de Türkistan'a gider Turan için savaşırım dedi ve orada öldü. Enver Paşa büyük bir ihtişamla batmıştı. Ankara'da ise Enver Paşa'nın arkadaşları ve fedaileri olan İttihatçılar, Yeni Cumhuriyet'in kurucuları arasında yer almış ve artık adı Gazi Paşa olan Mustafa Kemal'e biat etmişlerdi. Mustafa Kemal ise her şeyin farkındaydı. Bu biatın zoraki bir durum olduğunu, hakkında önceden söylenilenleri bilerek anlıyordu. 17 Kasım 1924'te kurulan ve bünyesinde bazı eski iddia ve terakki cemiyet üyelerini barındıran Kazım Karabekir Paşa başkanlığındaki terakkiperver cumhuriyet fırkası da 3 Haziran 1925'te kapatıldı. Muhalif iddiaçılar bir kez daha sahipsiz kalmıştı. Ancak parti milletvekilleri bağımsız olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki varlıklarını sürdürüp gizli muhalefetlerine devam ettiler. Gazi Paşa asıl hesaplaşma için doğru zamanı bekledi. Beklediği fırsat ise zaferden 4 sene sonra İzmir'de önüne geldi. Atatürk'ün canına kast edilen İzmir suikasti aralarında eski bakanlar, milletvekilleri ve valiler de bulunan bir grup kesim tarafından planlanmıştı. Bu kişilerin büyük kısmının ortak özelliği ise eski iddiatçı olmalarıydı. Suikast, Giritli Şevki'nin ihbar mektubu üzerine uygulanamadan deşifre oldu ve failler yakalanmaya başlandı. Bu olaydan sonra İzmir'e gelen İstiklal Mahkemesi'ne heyetince yapılan duruşmalarda olayın arkasında daha geniş muhalif grupların olduğu belirlendi. Suikastin öğrenilmesinin ardından telgrafta geçen isimlerin yakalanması için harekate geçen İzmir polisi ilk olarak Ziya Hurşit Bey'i kaldığı Gaffarzade Oteli'nde yatağının altına sakladığı silah ve bombalarla beraber yakaladı. Laz İsmail, Gürcü Yusuf ve Çopur Hilmi Ragıppaşa Oteli'nde, Sarı Efe Edip Bey ise İstanbul'daki Bristol Oteli'nde tutuklandı. Diğer taraftan İstiklal Mahkeme Sehiyeti, Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantılarına katılmayı sürdüren tüm eski terakkiperver cumhuriyet fırkası milletvekillerinin ve bir takım eski iddia ve terakki cemiyeti üyesinin tutuklanmasına karar vermişti. İşin tadı kaçıvermişti. Adeta bir ittihatçı avı başlamıştı. En sonunda İsmet Paşa'yı bile çileden çıkaran gelişme yaşandı. Kurtuluş Savaşı kahramanları Kazım Karabekir Paşa, Ali Fuat Paşa, Cafer Tayyar Paşa, Rüştü Paşa ve Refet Paşa da tutuklandı. Bu isimler arasında en çok dikkat çeken isimler Şark ordularının kudretli kumandanı Kazım Karabekir ile Atatürk'ün Selanik'ten arkadaşı Ali Fuat Paşa'ydı. Kazım Paşa aynı zamanda İnönü'nün de en yakın arkadaşıydı. Harbiye'de birlikte yetişmişlerdi. Ankara'ya paşaların tutuklandığı haberi gelince İsmet Paşa daha fazla dayanamadı. Çankaya'ya Gazi'nin yanına gitti ve kıyamet orada koptu. Salih Bozon anılarından İnönü ile Gazi arasındaki diyaloğun şu şekilde olduğunu öğreniyoruz. İnönü, paşam, tutuklamaların genişletilmesi zat-ı ailenizin ve cumhuriyetimizin selameti için elzemdir. Lakin paşaların bir saygısızlığa maruz kalmamalarını istirham ediyorum. İnönü'nün kendisini bu şekilde çıkışmasına alışkın olmayan Atatürk ise bir anda çok hiddetlendi. Bunu bana nasıl söylersin? Bugüne kadar kimin şahsiyetiyle oynadığımı gördün? İnönü geri adım atmadı. Size bunları söylüyorum çünkü bu davayla yakından ilgileniyorsunuz." Atatürk'ün cevabı yine sert oldu. Evet ilgileniyorum. Çünkü bizatihi benim değil, devrimin ve cumhuriyetin de hayatına kastettiler. İnönü daha fazla uzatmadan müsaade isteyip köşkü terk etti. İnönü'nün küçük kızı Özden hanımefendinin bana aktardığına göre İnönü sert şekilde azarlanmasına rağmen bu çıkışı yaptığı için kendisini vicdanen çok rahatlamış hissetmiş. O güne kadar Atatürk'e hiçbir konuda itiraz etmeyen İnönü o gün can dostu olan Kazım Karabekir Paşa'yı kurtarmak için Atatürk'ü karşısına almayı göze almış. Gel gelelim İnönü'nün bu cesaret gösterisi herkes tarafından bir hatırşinaslık olarak değerlendirilmiyor. İnönü'ye asıl sert cevap bir gün sonra İstiklal Mahkemesi Savcısı Denizli Milletvekili Necip Ali Bey'den geliyor. Gerekirse seni de tutuklarız. İnönü'nün kendi hayatını dahi tehlikeye atan bu çıkışı ise sonuç veriyor. İdamla yargılanan paşalar Atatürk'ün telkiniyle serbest bırakılıyor. Yaşamlarının geri kalanını ise kırgın, küskün ve mağrur geçiriyorlar. Karabekir'in kızı Timsir Hanım ise bana babasının duygularını şu sözlerle anlatmıştı. Ah babacığım, öyle üzülmüş ki. Yine de Atatürk'ü hep çok sevdi. Atatürk babamı helalleşmek için çağırdı. Geç haberi oldu, gidemedi. Sordum gider miydin diye. Elbette, o Atatürktü dedi. Siyasi tarihimiz İzmir suikasti davalarını 1926 Temizliği olarak da adlandırır. Bir görüşe göre Mustafa Kemal Paşa, milli mücadele döneminde iş birliği yapmak zorunda kaldığı enverci kadrolarla bu süreçte hesaplaştı. Soruşturma o kadar genişledi ki neredeyse İnönü'ye kadar uzadı. İttihatçıların ise 1926 sonrası iyice kolu bacağı kırıldı. Büyük kısmı siyasetten tamamen çekildi. Kalanlar ise 1930'da Serbest Fırka kurulunca oraya yöneldi. İsmet İnönü, Atatürk'e hayatında ilk kez o gün ciddi bir çıkış yapma cesareti gösterdi. Çok sert bir tepkiyle karşılaşmış olsa da o çıkışından hiçbir zaman pişman olmadı.

Merhaba ben Ali Yağız Baltacı. Bilgisayarda bu hafta Mustafa Kemal Atatürk'ü hedef almaya çalışıp gerçekleşemeyen İzmir suikastini ve sonrasında yaşananları ele aldık. Hazırsanız başlayalım.

Mustafa Kemal Paşa'nın milli mücadele dönümünü anlatırken hem nutukta hem de yakın arkadaşlarıyla sohbetlerinde sıkça kullandığı bir ifade vardır. Bir elimde tabanca, bir elimde dar ağacı vardı. Gazi Paşa'nın bu sözünde en ufak bir abartma olduğunu kimse iddia edemez.

Zira gerçekten de Andolda yeni bir kurtuluş arama serüveni neresinden tutsanız elinizde kalacak bir kısır döngüydü. Nitekim kendisi de ya istiklal ya ölüm diyerek süreci özetlemişti. Andolda teşkilatlanmak, silahlanmak, kadrolaşmak, yenilgilerin içinde tükenmiş halkı yeni bir mücadeleye inandırmak en zor olandı.

Para ve silah bir şekilde bulunurdu ama paşa için en kritik konu Andol'da bu örgütlenmeyi oluşturmak ve yönetmekti. En zoru ise padişah, halife hazretlerinin savaş istemiyor olmasıydı.

Üstelik Osmanlı halkı da savaştan bıkmıştı. Uzun yıllardır yenilgi üstüne yenilgi yaşayan imparatorluğun yeni bir savaşı göze alacak dermanı kalmamıştı. Balkan savaşlarında Rum elinin kaybedilmesi, hemen sonrasında Dünya Savaşı'nda imparatorluğun dört bir taraftan hücuma uğraması psikolojik olarak halkı bezdirmişti.

Anadolu köylerinde halk kendi arasında şunları söylüyordu. ''Büyük oğlumu Balkan Harbi'nde, ortancıyı Çanakkale'de kaybettim. Küçüğü vermem.'' Andol'da direniş adeta yetim doğmuş bir çocuk gibiydi. Mustafa Kemal Paşa ise 1918 Kasım'ında işgal altındaki İstanbul'a geldi. İmparatorluğun işgal altındaki başkentine geldiği o hazinanı ise şu cümlelerle güllüğüne yazdı.

İşgal zırhlar arasından geçip limana çıktım. Bir süre tek başıma yürüdüm. Fazla param yoktu. Perapalas'ta bir odaya yerleştim. Her şeyin mahvolduğunu gören bir adam gibi üzülüyor, mahvolan her şeyin toparlanabileceğini bilerek umutlanıyordum. Her şeyin çaresini bulabileceğini bilen Mustafa Kemal Paşa, bu konuda çaresini uzakta aramadı. Çözümü, liderleri yurt dışına kaçmış, İstanbul'da ve Andolun'un her tarafında sahipsiz, boynu bükük, yılgın ve küskün kalmış ittihatçı kadrolarda buldu. Enverci olarak da adlandırılan bu kadrolar, 1908 devriminden itibaren vatansever düşlerle dolmuş Osmanlı'nın beyin takımıydı. Balkan ve Dünya Savaşı bozgunu sonrası bir kısmı hapse atılmış, bir kısmı öldürülmüş, bir kısmı ise yurt dışına kaçmış yorgun savaşçılar. Mustafa Kemal Paşa'nın iddiacılar arasında çok popüler bir yeri olduğunu söylemek zor. Enver Paşa ile arasının hep limoni olması bir kenara dursun, Mustafa Kemal Paşa, Enver Paşa ve kadrolarına karşı hep mesafeli durmuş ve Enver Paşa'nın aldığı çok sayıda kararı da onaylamadığını belli etmişti.

Bunun yanı sıra Enver Paşa'nın adeta bir popstar gibi yükseldiği ve kahramanlaştığı günlerde Mustafa Kemal Paşa Libya çöllerinden Suriye'ye, Muş'tan Çanakkale'ye kelle koltukla savaşan ve siyasetten uzak kalan bir subaydı. Bu yüzden siyasi kariyeri için yatırım yapmaya da zaman bulamamıştı.

Tüm bu handikaplara rağmen ittihatçı kadrolar için Mustafa Kemal'e tutunmak dışında başka da bir alternatif pek yoktu. Cemal Paşa, Enver Paşa, Talat Paşa yurt dışındaydı. Kadrolar lidersizdi. İstanbul ve Padişah teslim bayrağını çekmişti. Mustafa Kemal Paşa ise nispeten az yıpranmış bir isimdi.

Üstelik Çanakkale'deki başarıları sayesinde Anafartalar kahramanı olarak nam salmıştı. Anadolu'da bir kurtuluş hareketi için ondan daha uygun bir lideri kimse düşünemezdi. İstanbul'da aradığı kurtuluş çarelerini bulamayan Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a çıktıktan sonra vatanın ve milletin istiklali için savaşacağını ilan etti ve tüm vatanperverleri bu hareketin altında buluşmaya çağırdı.

Amasya, Erzurum ve Sivas'ta kongreleri toplarken de Ankara'da savaş meclisini açarken de yanında iddihatçılar vardı. İddihatçı kadrolar ise bir taraftan vatanın işgalden kurtulmasını istiyor ve bunun için Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki milli mücadeleye destek veriyor. Diğer taraftansa gerçek liderleri olan Enver Paşa'nın bir an önce gelip

Kurtuluş Hareketi'nin liderliğini devralmasını bekliyorlardı. Tüm bunlar yaşanırkense Enver Paşa, Batum'da amcasının evine çekilmiş, sürgün ve mağlup bir komutandı. Anadolu'ya geçemiyordu. Hırs içinde Anadolu'da yaşanan yeni Kurtuluş Hareketi'ni izliyordu. Bir an evvel tekrar silaha sarılmak istiyordu.

Enver Paşa'yı durduran ise kendisinden bir yaş küçük amcası Halil Bey oldu. Sovyetlerden Bolşevik Müslümanlarından kurulu bir ordu tahsis etmeyi başaran Enver Paşa'ya ikilik çıkarmayalım, Yunan Polatlı da Ankara'ya girsinler biz de o zaman harekete geçeriz dedi.

Batum'da Enver Paşa'nın içi içine sığmazken Ankara'daki durum da farklı değildi. Eskişehir-Kütahya Muharebeleri'nin kaybedilmesi tüm iddihatçıları ayaklandırmıştı. Herkes İsmet Paşa'nın derhal görevden alınmasını istiyordu. Tek kurtuluş Enver'in dönmesi söylentileri duyuluyordu. Mustafa Kemal Paşa o döneme kadar ki en karanlık saatlerini yaşıyordu.

Bir tarafta Ankara önlerini dayanmış ve harekete geçmeye hazır büyük Yunan orduları, diğer tarafta Şeyhülislam'ın idam fermanlarını eline alıp millicilerin kellesini isteyen isyancılar, başka bir tarafta ise mecliste Ankara'nın düşmesini bekleyen enver taraftarları. Mustafa Kemal Paşa adeta üç koldan kuşatılmıştı.

Paşa bu şartlar altında ordunun başına geçip Polatlı'ya hareket etti. Sakarya Nehri kıyılarına püskürtülen Yunan ordusu Ankara'ya giremedi. Paşa hayatının en zor günlerini bizzat ordunun başına geçerek atlatmıştı. Mustafa Kemal Paşa, Polat'la direnirken Erzurum'da Doğu cephesinin başında bulunan Kazım Paşa'ya bir emir telgrafı gönderdi.

Her ne surette olursa olsun Enver'in Anadolu'ya geçmesine müsaade ve müsamaha gösterilmeyecek ve teşebbüs etmesi halinde derhal derdest edilecektir. Mustafa Kemal, Enver Paşa'nın yakalanması durumunda Ankara'ya getirilmesini özellikle istememişti. Zira liderlerinin tutuklandığını haber alan iktidatçılar isyan edebilirdi. Konuyu Kazım Paşa'nın sessizce halletmesini bu yüzden istedi.

En zorlu ve sancılı günler geride kalmış, Sakarya kıyılarına püskürtülen Yunan ordusu bir sene sonra Dumlupınar'da inha edilmiş Türkiye Büyük Millet Meclisi orduları coşkuyla İzmir'e girmişti. Mustafa Kemal Paşa başarmıştı. Artık o bir milli kahramandı.

Enver Paşa Mustafa Kemal Paşa'nın zaferini efkarlı bir tebessümle ve ihtirasla karşıladı. Peki öyleyse ben de Türkistan'a gider Turan için savaşırım dedi ve orada öldü. Enver Paşa büyük bir ihtişamla batmıştı.

Ankara'da ise Enver Paşa'nın arkadaşları ve fedaileri olan İttihatçılar, Yeni Cumhuriyet'in kurucuları arasında yer almış ve artık adı Gazi Paşa olan Mustafa Kemal'e biat etmişlerdi. Mustafa Kemal ise her şeyin farkındaydı. Bu biatın zoraki bir durum olduğunu, hakkında önceden söylenilenleri bilerek anlıyordu.

17 Kasım 1924'te kurulan ve bünyesinde bazı eski iddia ve terakki cemiyet üyelerini barındıran Kazım Karabekir Paşa başkanlığındaki terakkiperver cumhuriyet fırkası da 3 Haziran 1925'te kapatıldı. Muhalif iddiaçılar bir kez daha sahipsiz kalmıştı. Ancak parti milletvekilleri bağımsız olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki varlıklarını sürdürüp gizli muhalefetlerine devam ettiler. Gazi Paşa asıl hesaplaşma için doğru zamanı bekledi. Beklediği fırsat ise zaferden 4 sene sonra İzmir'de önüne geldi.

Atatürk'ün canına kast edilen İzmir suikasti aralarında eski bakanlar, milletvekilleri ve valiler de bulunan bir grup kesim tarafından planlanmıştı. Bu kişilerin büyük kısmının ortak özelliği ise eski iddiatçı olmalarıydı.

Suikast, Giritli Şevki'nin ihbar mektubu üzerine uygulanamadan deşifre oldu ve failler yakalanmaya başlandı. Bu olaydan sonra İzmir'e gelen İstiklal Mahkemesi'ne heyetince yapılan duruşmalarda olayın arkasında daha geniş muhalif grupların olduğu belirlendi.

Suikastin öğrenilmesinin ardından telgrafta geçen isimlerin yakalanması için harekate geçen İzmir polisi ilk olarak Ziya Hurşit Bey'i kaldığı Gaffarzade Oteli'nde yatağının altına sakladığı silah ve bombalarla beraber yakaladı. Laz İsmail, Gürcü Yusuf ve Çopur Hilmi Ragıppaşa Oteli'nde, Sarı Efe Edip Bey ise İstanbul'daki Bristol Oteli'nde tutuklandı.

Diğer taraftan İstiklal Mahkeme Sehiyeti, Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantılarına katılmayı sürdüren tüm eski terakkiperver cumhuriyet fırkası milletvekillerinin ve bir takım eski iddia ve terakki cemiyeti üyesinin tutuklanmasına karar vermişti. İşin tadı kaçıvermişti. Adeta bir ittihatçı avı başlamıştı. En sonunda İsmet Paşa'yı bile çileden çıkaran gelişme yaşandı. Kurtuluş Savaşı kahramanları Kazım Karabekir Paşa, Ali Fuat Paşa, Cafer Tayyar Paşa, Rüştü Paşa ve Refet Paşa da tutuklandı.

Bu isimler arasında en çok dikkat çeken isimler Şark ordularının kudretli kumandanı Kazım Karabekir ile Atatürk'ün Selanik'ten arkadaşı Ali Fuat Paşa'ydı. Kazım Paşa aynı zamanda İnönü'nün de en yakın arkadaşıydı. Harbiye'de birlikte yetişmişlerdi. Ankara'ya paşaların tutuklandığı haberi gelince İsmet Paşa daha fazla dayanamadı. Çankaya'ya Gazi'nin yanına gitti ve kıyamet orada koptu.

Salih Bozon anılarından İnönü ile Gazi arasındaki diyaloğun şu şekilde olduğunu öğreniyoruz.

İnönü, paşam, tutuklamaların genişletilmesi zat-ı ailenizin ve cumhuriyetimizin selameti için elzemdir. Lakin paşaların bir saygısızlığa maruz kalmamalarını istirham ediyorum. İnönü'nün kendisini bu şekilde çıkışmasına alışkın olmayan Atatürk ise bir anda çok hiddetlendi. Bunu bana nasıl söylersin? Bugüne kadar kimin şahsiyetiyle oynadığımı gördün? İnönü geri adım atmadı.

Size bunları söylüyorum çünkü bu davayla yakından ilgileniyorsunuz." Atatürk'ün cevabı yine sert oldu. Evet ilgileniyorum. Çünkü bizatihi benim değil, devrimin ve cumhuriyetin de hayatına kastettiler.

İnönü daha fazla uzatmadan müsaade isteyip köşkü terk etti. İnönü'nün küçük kızı Özden hanımefendinin bana aktardığına göre İnönü sert şekilde azarlanmasına rağmen bu çıkışı yaptığı için kendisini vicdanen çok rahatlamış hissetmiş. O güne kadar Atatürk'e hiçbir konuda itiraz etmeyen İnönü o gün can dostu olan Kazım Karabekir Paşa'yı kurtarmak için Atatürk'ü karşısına almayı göze almış.

Gel gelelim İnönü'nün bu cesaret gösterisi herkes tarafından bir hatırşinaslık olarak değerlendirilmiyor. İnönü'ye asıl sert cevap bir gün sonra İstiklal Mahkemesi Savcısı Denizli Milletvekili Necip Ali Bey'den geliyor. Gerekirse seni de tutuklarız.

İnönü'nün kendi hayatını dahi tehlikeye atan bu çıkışı ise sonuç veriyor. İdamla yargılanan paşalar Atatürk'ün telkiniyle serbest bırakılıyor. Yaşamlarının geri kalanını ise kırgın, küskün ve mağrur geçiriyorlar. Karabekir'in kızı Timsir Hanım ise bana babasının duygularını şu sözlerle anlatmıştı.

Ah babacığım, öyle üzülmüş ki. Yine de Atatürk'ü hep çok sevdi. Atatürk babamı helalleşmek için çağırdı. Geç haberi oldu, gidemedi. Sordum gider miydin diye. Elbette, o Atatürktü dedi.

Siyasi tarihimiz İzmir suikasti davalarını 1926 Temizliği olarak da adlandırır. Bir görüşe göre Mustafa Kemal Paşa, milli mücadele döneminde iş birliği yapmak zorunda kaldığı enverci kadrolarla bu süreçte hesaplaştı.

Soruşturma o kadar genişledi ki neredeyse İnönü'ye kadar uzadı. İttihatçıların ise 1926 sonrası iyice kolu bacağı kırıldı. Büyük kısmı siyasetten tamamen çekildi. Kalanlar ise 1930'da Serbest Fırka kurulunca oraya yöneldi.

İsmet İnönü, Atatürk'e hayatında ilk kez o gün ciddi bir çıkış yapma cesareti gösterdi. Çok sert bir tepkiyle karşılaşmış olsa da o çıkışından hiçbir zaman pişman olmadı.

Bilgisel'de bu hafta, son yılların en popüler siyasetçilerinden Ekrem İmamoğlu'nun politik kariyerindeki kırılma anlarına odaklanacağız. Onun, Türk Ocağı Limasol kalesinden İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı'na uzanan hikayesine tanıklık edeceğiz. Hazırsanız, başlayalım.











Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!


----- Podbee Sunar -------

Bu podcast reklam içermektedir.

Bilgisel'de bu hafta, son yılların en popüler siyasetçilerinden Ekrem İmamoğlu'nun politik kariyerindeki kırılma anlarına odaklanacağız. Onun, Türk Ocağı Limasol kalesinden İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı'na uzanan hikayesine tanıklık edeceğiz. Hazırsanız, başlayalım.

------- Podbee Sunar -------
Bu podcast, getirfinans hakkında reklam içerir.  getirfinans iyi faizi vade beklemeden günlük kazandırır. Kredi faiz oranı düşüktür. Aidatsız kredi kartı sunar. Para transferinden ücret almaz. Sen de getirfinanslı ol. Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. Bonus Platinum Dinamik'le tanışın!Kendiliğinden saatte bir değişen güvenlik koduyla internet alışverişlerinin en yeni ve daha da güvenli ödeme yöntemi!
See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

22: Kalecilikten Politikaya : Ekrem İmamoğlu'nun Siyasi Yaşamı I Tekrar Dosyası

Bilgisel’in yeni bölümünde tüm özellikleriyle dünyanın en özel şehirlerinden olan İstanbul’un siyasi ve kültürel çerçevede 100 yıllık yolculuğunu derledik. Seçim öncesi İstanbul’un yerel dinamiklerini inceledik. Hazırsanız başlayalım.



Bölüm içerisinde referansta bulunduğumuz 31. Bölüm ektedir.

Kalecilikten Politikaya: Ekrem İmamoğlu'nun Siyasi Yaşamı

https://open.spotify.com/episode/61lwVwEsKVgaH5Pic2cReU?si=46d8771418764f09







Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!

------ Podbee Sunar -------

Bu podcast reklam içermektedir.

Bilgisel’in yeni bölümünde tüm özellikleriyle dünyanın en özel şehirlerinden olan İstanbul’un siyasi ve kültürel çerçevede 100 yıllık yolculuğunu derledik. Seçim öncesi İstanbul’un yerel dinamiklerini inceledik. Hazırsanız başlayalım.

Bölüm içerisinde referansta bulunduğumuz 31. Bölüm ektedir.
Kalecilikten Politikaya: Ekrem İmamoğlu'nun Siyasi Yaşamı
https://open.spotify.com/episode/61lwVwEsKVgaH5Pic2cReU?si=46d8771418764f09

------- Podbee Sunar -------
Bu podcast, getirfinans hakkında reklam içerir.  getirfinans iyi faizi vade beklemeden günlük kazandırır. Kredi faiz oranı düşüktür. Aidatsız kredi kartı sunar. Para transferinden ücret almaz. Sen de getirfinanslı ol. Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. Bonus Platinum Dinamik'le tanışın!Kendiliğinden saatte bir değişen güvenlik koduyla internet alışverişlerinin en yeni ve daha da güvenli ödeme yöntemi!
See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

21: Dünyanın Başkenti: İstanbul'un 100 Yılı

18 Mart Çanakkale Deniz Zaferi'nin 109. yılında olağanüstü bir savaş hikayesiyle huzurlarınızdayız. Aynı asker, aynı savaşta, iki düşman ülkede birden kahraman olabilir mi? Alistair John Taylor mı yoksa Gazi Ali Can Çavuş mu? Tüyler ürpertici bu hikayeye hazırsanız başlayalım.





Oyuncular:

Beyaz Hala: Yasemin Yeşilgöz

Mustafa Kemal Paşa: Metin Bozkurt

Victoria Taylor: Dila Zeynep Dereli

Alistair John Taylor: Kadir Can Değer

Rehber: Gökbey Karataş

Türk Askeri: Zafer Peker

Köylü: Batuhan Kösegil









Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!

------ Podbee Sunar -------

Bu podcast reklam içermektedir.

18 Mart Çanakkale Deniz Zaferi'nin 109. yılında olağanüstü bir savaş hikayesiyle huzurlarınızdayız. Aynı asker, aynı savaşta, iki düşman ülkede birden kahraman olabilir mi? Alistair John Taylor mı yoksa Gazi Ali Can Çavuş mu? Tüyler ürpertici bu hikayeye hazırsanız başlayalım.


Oyuncular:
Beyaz Hala: Yasemin Yeşilgöz
Mustafa Kemal Paşa: Metin Bozkurt
Victoria Taylor: Dila Zeynep Dereli
Alistair John Taylor: Kadir Can Değer
Rehber: Gökbey Karataş
Türk Askeri: Zafer Peker
Köylü: Batuhan Kösegil

------- Podbee Sunar -------
Bu podcast, getirfinans hakkında reklam içerir.  getirfinans iyi faizi vade beklemeden günlük kazandırır. Kredi faiz oranı düşüktür. Aidatsız kredi kartı sunar. Para transferinden ücret almaz. Sen de getirfinanslı ol. Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. Bonus Platinum Dinamik'le tanışın!Kendiliğinden saatte bir değişen güvenlik koduyla internet alışverişlerinin en yeni ve daha da güvenli ödeme yöntemi!
See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

20: Bir Çanakkale Öyküsü - İki Ulusun Kahramanı Ali Can Çavuş

Küçük bir Osmanlı şehrinden, mazlum bir halkın direniş karargahına, ardından Devrim’in ve Cumhuriyet’in başkentliğine uzanan yolculuk. Bilgisel’in yeni bölümünde Ankara’nın yakın tarihinde bir gezintiye çıkıp şehrin siyasi ve kültürel dokularını inceledik. Hazırsanız başlayalım.









Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!

------ Podbee Sunar -------

Bu podcast reklam içermektedir.

Küçük bir Osmanlı şehrinden, mazlum bir halkın direniş karargahına, ardından Devrim’in ve Cumhuriyet’in başkentliğine uzanan yolculuk. Bilgisel’in yeni bölümünde Ankara’nın yakın tarihinde bir gezintiye çıkıp şehrin siyasi ve kültürel dokularını inceledik. Hazırsanız başlayalım.

------- Podbee Sunar -------
Bu podcast, getirfinans hakkında reklam içerir.  getirfinans iyi faizi vade beklemeden günlük kazandırır. Kredi faiz oranı düşüktür. Aidatsız kredi kartı sunar. Para transferinden ücret almaz. Sen de getirfinanslı ol. Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. Bonus Platinum Dinamik'le tanışın!Kendiliğinden saatte bir değişen güvenlik koduyla internet alışverişlerinin en yeni ve daha da güvenli ödeme yöntemi!
See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

19: Cumhuriyetin Şehri - Ankara'nın 100 Yılı

8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde Bilgisel’in özel bölümüyle huzurlarınızdayız. Türkiye’de kadınların seçme ve seçilme hakkı kazanması için daha cumhuriyet kurulmadan önce mücadele etmeye başlayan Nezihe Muhiddin’in ve Türkiye Kadınlar Birliği’nin öyküsünü çok seveceksiniz. Hazırsanız başlayalım.

Oyuncular:

Nezihe Muhiddin: Gülşah Dim

Mustafa Kemal Atatürk: Metin Bozkurt









Tüm bölümler ve daha fazlası için podbeemedia.com'u ziyaret et!

------ Podbee Sunar -------

Bu podcast reklam içermektedir.

8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde Bilgisel’in özel bölümüyle huzurlarınızdayız. Türkiye’de kadınların seçme ve seçilme hakkı kazanması için daha cumhuriyet kurulmadan önce mücadele etmeye başlayan Nezihe Muhiddin’in ve Türkiye Kadınlar Birliği’nin öyküsünü çok seveceksiniz. Hazırsanız başlayalım.
Oyuncular:
Nezihe Muhiddin: Gülşah Dim
Mustafa Kemal Atatürk: Metin Bozkurt

------- Podbee Sunar -------
Bu podcast, getirfinans hakkında reklam içerir.  getirfinans iyi faizi vade beklemeden günlük kazandırır. Kredi faiz oranı düşüktür. Aidatsız kredi kartı sunar. Para transferinden ücret almaz. Sen de getirfinanslı ol. Bu podcast, Garanti BBVA hakkında reklam içerir. Bonus Platinum Dinamik'le tanışın!Kendiliğinden saatte bir değişen güvenlik koduyla internet alışverişlerinin en yeni ve daha da güvenli ödeme yöntemi!
See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

18: Kadının Fendi: Nezihe Muhiddin ve Kadınlar Halk Fırkası

Bilgisel’in yeni bölümünde Yerel Seçimlere kısa bir zaman kala şehirlerimizi mercek altına alıyoruz. Ege’nin incisi İzmir’in 100 yıllık macerası; siyasi yapısı, yerel dinamikleri ve belediyecilik tarihiyle huzurlarınızdayız. Keyifli dinlemeler.

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

17: Ege'nin İncisi - İzmir'in 100 Yılı

Bilgisel’in yeni bölümünde Türk sinemasının en kült yapımlarından olan Vizontele’nin kahkahaların arkasına gizlediği sosyo-politik saptamalarını sizler için derledik. Hazırsanız başlayalım.


See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

16: Kahkahalar Arkasına Gizlenmiş Bir Melodram - Vizontele

Bilgisel’in yeni bölümünde yıkılan Yugoslavya’nın enkazından futbol topuna sarılarak çıkan, Bosna Hersek tarihinin en büyük futbolcusu Edin Dzeko’nun öyküsüyle huzurlarınızdayız. Keyifli dinlemeler.


See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

15: Savaş ve Yıkımın Ortasından Zirveye - Edin Dzeko

Bilgisel'in yeni bölümünde koskoca bir devletin, bir hayvan türüne karşı açtığı savaşa tanık olacaksınız. Avustralya Ordusu'nun Emu Kuşları'na karşı verdiği mücadelenin hikayesi ile huzurlarınızdayız. Hazırsanız başlayalım.


See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

14: Tarihin En Enteresan Savaşı - Avustralya, Emu Kuşlarına Karşı

Bilgisel’in yeni bölümünde, büyük deprem felaketinin birinci yılında, kaybettiğimiz canlarımızı anarken, enkaz altında yaşamını yitiren Hataysporlu Christian Aysu’nun yüreklere dokunan hikayesiyle huzurlarınızdayız. Hazırsanız, başlayalım.


See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

13: Bir Son Saniye Golünün Öyküsü - Christian Atsu

Bilgisel'de bu hafta, bir tek İskoçya'nın değil futbol tarihinin en eski derbisi olan Celtic-Rangers rekabetinin oluşumunu, sebeplerini ve kökenini ele aldık. Hazırsanız başlayalım!

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

18: Futbol Tarihinin En Eski Derbisinin Kökenleri: Celtic-Rangers

Türkiye tarihinde iz bıraksa da geçen zamanda unutulmaya yüz tutan siyasi ve kültürel olaylara sesli bir kapı açıyoruz. Podbee Media yapımı Bilgisel ile hem yakın zaman Türkiye tarihine, hem de toplumsal olayların perde arkasını aralıyoruz.

Bilgisel

Bilgisel'de bu hafta, Nelson Mandela'nın Güney Afrika'yı ragbi sayesinde nasıl bir bütün haline getirdiğini ele aldık. Keyifli dinlemeler.

See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Podcast'e Soru Sor

Kaydet - Dinle - Gönder

Bildirimler

Bilgisel

Her hafta eklenen yeni bölümleri kaçırma!